چرا میدان گازی آرش، محل اختلاف ایران با کویت و عربستان است؟
هشت صبح به نقل از روزنامه اینترنتی فراز: «سعد براک»، وزیر نفت و امور اقتصادی و سرمایه گذاری کویت در بیانیه‌ای مدعی شده است که میدان گازی آرش، ثروت طبیعی کویت و عربستان است و تا زمان ترسیم مجدد مرزهای دریایی، هیچ طرف ثالثی در آن حقی ندارد. میدان گازی آرش یکی از اختلافات مهم ایران با کویت و عربستان در دهه اخیر بوده است. این میدان گازی که از سوی عربی «دورا» نامیده می‌شود، از سال ۱۹۶۰ تا به امروز، به جهت تعیین سهم ایران و کویت و تعیین حاکمیت بر مرزهای آبی این دو کشور، به موضوعی برای مناقشه تبدیل شده است. ماجرا چیست
میدان آرش، در شمال خلیج فارس واقع شده که در سال ۱۳۴۶ توسط یک شرکت ژاپنی کشف شد. ۲۰ تریلیون فوت مکعب گاز و حدود ۳۱۰ میلیون بشکه نفت، به عنوان ذخایر درجای این میدان به ثبت رسیده است.
محل اختلاف کجاست؟
مذاکرات ایران و کویت پیرامون میدان آرش/دورا، از سال ۱۹۶۰ آغاز شده و تا امروز ادامه دارد. محل اصلی این اختلاف، به تعیین مرز آب‌های فلات قاره بین این دو کشور بازمی‌گردد. مرزهای دریایی ایران در سال‌های پیش از انقلاب ۵۷ و بر اساس قوانین بین‌المللی تعیین شده که تا امروز مورد پذیرش حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است. با این مرزبندی، حدود ۴۰درصد ساختمان میدان گازی آرش در مرزهای ایران قرار می‌گیرد اما کویت، با استناد به نتایج پژوهش‌های سایزمیک(لرزه‌نگاری) شرکت شل، مدعی مرزهای تازه‌ای شده که تمام میدان آرش را در محدوده بی طرف کویت-عربستان قرار می‌دهد.
خط خاکستری، نشان‌گر مرز آب‌های سرزمینی است و خط قرمز، مرز آب‌های فلات‌قاره را نشان می‌دهد.
آخرین تحول در اختلافات
عربستان و کویت، در سوم فروردین‌ماه سال گذشته، قراردادی برای توسعه میدان آرش امضا کردند. شرکت نفت کویت طی بیانیه‌ای اعلام کرد که پیش‌بینی می‌شود میدان گازی دورا، روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و ۸۴ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید کند که این تولید به شکلی برابر میان دو شریک(عربستان و کویت) تقسیم خواهد شد. این قرارداد به اختلافات گذشته دامن زد و واکنش مقامات کشور را برانگیخت. «خطیب‌زاده»، سخنگوی وزارت امور خارجه دولت سیزدهم، این توافق را غیرقانونی خواند و اعلام کرد، هرگونه بهره‌بر داری از این میدان باید با هماهنگی هر سه کشور انجام شود. «جواد اوجی»، وزیر نفت نیز در واکنش اعلام کرد « مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و بزودی با نصب پایه، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد». توافق سال گذشته عربستان و کویت البته در شرایطی صورت گرفت که روابط ایران و عربستان همچنان در تنش به سر می‌برد و حالا، با احیای این روابط می‌توان به نقش عربستان در تنش‌زدایی از این اختلاف امیدوار بود.
ایران در سال ۱۳۸۲، با تاسیس یک حلقه چاه اکتشافی، عملیات لرزه‌نگاری از میدان آرش را آغاز می‌کند. پایه این میدان که در نزدیکی مرزهای آبی مورد قبول ایران واقع شده بود، در دست احداث بود که با سفر امیر کویت به ایران همه چیز متوقف می‌شود. ایرنا نوشته این جکت نفتی بعدها برای استفاده در میادین دیگر مورد استفاده قرار گرفت. در آن زمان، توسعه این میدان در بخش کویت هنوز آغاز نشده بود و به همین دلیل، از دست رفتن منابع ایران به دلیل پدیده مهاجرت سیال در مخازن گازی نیز مورد نگرانی نبود. با عقد قرارداد بین کویت و عربستان و عقب‌ماندگی فناوری و فرسودگی تجهیزات نفتی ایران اما، توسعه این میدان از سوی همسایگان ایران به پایان رسیده و آماده بهره‌برداری یک‌طرفه است.
نقش‌پذیری عربستان در ماجرای میدان گازی آرش
میدان آرش/دورا یکی از ۲۷ میدان گازی مشترک نفت و گاز ایران با همسایگانش است که در در اکثر موارد، مورد اختلاف نیز هستند. ایران در بیشتر میادین مشترکش، از جمله پارس جنوبی، با تاثیر از تحریم‌ها به جهت میزان تولید و بهره‌برداری، از شرکای خود عقب مانده است. به طور کلی، تکنلوژی مدرن و زمان، حرف اول را در قدرت بهره‌برداری از میادین مشترک می‌زند. از این جهت، به فرض حل اختلافات پیرامون میدان آرش یا دورا، به نظر نمی‌رسد که ایران بتواند در میزان برداشت از این میدان گازی مزیتی در برابر تکنولوژی‌های به‌روز کویت و عربستان داشته باشد و این اختلاف بیشتر بر سر حاکمیت سرزمینی کشورها و البته عیارسنجی همسایگان در پایبندی به شعار دوستی و حسن همجواری است.
فضای تعاملات بین ایران و عربستان، با سال گذشته متفاوت است. قرارداد عربستان سعودی و کویت برای بهره‌برداری از میدان آرش، در حالی در سال گذشته منعقد شد که روابط تهران و ریاض پس از تسخیر سفارت سعودی در تهران، در تنش به سر می‌برد. حالا اما روابط دیپلماتیک دو کشور پس از ۷ سال قطع رابطه، احیا شده و همین می‌تواند در اختلافات ایران و کویت در تعیین مرزهای آبی در خلیج فارس، موثر باشد.