ببینید: چرا کریدورها مهم است؟ / چرا نباید حذف شویم؟
سید حمزه صالحی / سرویس بین الملل «انتخاب»: راه اندازی کریدورها خود متاثر از شاهراههای قدیمی مانند جاده ابریشم باستانی است؛ ولی با این حال کریدور یک مفهوم مدرن است که متناسب با دوران جدید دارای ویژگیهای خاصی است که آن را منحصر به فرد کرده است. مفهوم کریدورها به خودی خود نقش مهمی در توسعه اقتصادی ایفا می‌کند، زیرا تاکیدی است بر این موضوع مهم که هر اقتصادی برای پیشرفت نیازمند آن است که توسط سیستم های لجستیکی کارآمد و پایدار پشتیبانی شود. با این حال مفهوم کریدور اغلب به عنوان یک مفهوم توسعه‌ای برای ایجاد خطوط سریع بین مبدا و نقاط مقصد در کشورهای مختلف استفاده می شود. در معنای دیگر به عنوان یک مفهومی برای تسهیل تجارت و حمل و نقل و افزایش اتصال و در هم تنیدگی کشورها هم استفاده می شود.
در یک تعریف روشن‌تر کریدور یک مسیر خطی بزرگ است که توسط یک یا بیش از یک راه حمل و نقل (جادهای، ریلی، هوایی، دریایی) جهت جابجایی و انتقال کالا از مبدا تا مقصد به کار گرفته می شود. حمل و نقل و بارگیری بر اساس کریدور از نظر اقتصادی به صرفه بوده و باعث صرفه جویی در زمان و هزینه می شود. به دلیل رفت و آمدی که در کریدورها انجام می شود، اغلب این مسیرها و مناطقی که کریدورها از آنها عبور می کنند توسعه خوبی پیدا کرده اند.
امروزه اهمیت کریدورها بر کسی پوشیده نیست و ایران هم لازم است با درکی عینی‌تر از وضعیت جدید منطقه‌ای و بین‌المللی روند فرسایش ژئوپلیتیک کشور را در درجه اول کند و سپس متوقف کند؛ زیرا تاکنون بسیاری از مشکلات که مهمترین آنها تحریم است تمرکز کشور را از توجه به اهمیت کریدورها گرفته است؛ این در حالی است که اهمیت این موضوع به حدی است که در محافل بین المللی و منطقه از آن با عنوان «جنگ کریدورها» یاد می شود؛ زیرا همه کشورهای جهان در پی تنظیم جایگاه خود براساس بهره گیری ازفرصت های زیرساختی و ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ کریدورها هستند به طوری که این موضوع تبدیل به یکی از مهمترین عناصر تاثیرگذار بر نظم بین المللی شده است، برای مثال ابتکار کمربند و جاده چین به طور واضح به عنوان تلاش چین برای غلبه بر نظم غربی موجود تعبیر می‌شود.
باید یادآور شد که نباید کریدورها را براساس این تصور ساده انگارانه در نظر گرفت که آنها صرفا یک مسیر حمل و نقل جاده ای یا ریلی هستند که وسایل نقلیه از آنها عبور می کنند. امروز کریدورها علاوه بر ابعاد اقتصادی دارای ابعاد مالی، حقوقی، سیاسی و .. هستند که وجود آنها باعث سطح جدیدی از رقابت بین ابرقدرت‌ها و قدرت‌های منطقه ای شده و روابط و تعاملات بین کشورها را پیچیده‌تر کرده است. کریدورها در سطح کشوری، منطقه ای و بین المللی تعریف می شوند. در سایه رقابت های جهانی و منطقه ای عوامل ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر باعث شکل گیری شاهراههای بین المللی می شود و شاهراه های جدید نیز مجددا آثار ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر جدیدی را به دنبال خواهند داشت که بر زیست آینده کشورها بسیار تاثیرگذار خواهد بود؛ بنابراین کشوری که نتواند به سود منافع ملی خود و به صورت فعال در این رقابت مهم و چند وجهی نقش آفرینی کند مزایای بسیاری را از دست خواهد داد.
به عبارت دیگر ایجاد کریدور همانقدری که می تواند فرصت اقتصادی و سیاسی به همراه داشته باشد، دست دادن آن آسیب‌زا و تهدید آفرین خواهد بود؛ زیرا کریدورها امروزه مهمترین نمود و نماد قدرت ژئوپلتیکی کشورها هستند و اگر روند فعلی ادامه داشته باشد این توان ایران تا حد بسیار بالایی زایل خواهد شد. همانطور که کارشناسان معتقدند امروزه کریدورها نه تنها در کشورهای پیرامونی ایران بلکه در همه جای جهان نماد قدرت هستند؛ ولی متاسفانه در ایران جدی گرفته نمی شود.
در مطالعات و اسناد سیاستی می توان انواع مختلفی از کریدورها را یافت که شامل کریدورهای توسعه؛ کریدورهای اقتصادی؛ کریدورهای حمل و نقل (چند وجهی)؛ ترانزیتی؛ تجاری؛ لجستیکی؛ کریدورهای اصلی و شبکه های جانبی و غیره هستند. آشکار است که ایجاد زیرساخت های خوب، ساختن بزرگراه، راه آهن، بندر و.. برای توسعه ضروری است؛ زیرا از بسیاری جهات مزایای قابل توجهی را به همراه دارند. استانداردهای زندگی مردم را بالا می‌برند. از طریق اثراتی که بر اقتصاد جوامع دارند فقر را کاهش می دهند. اتصالات و ارتباطات را افزایش می دهند و از انجایی که اتصالات با فعالیتهای اقتصادی به صورت تفکیک ناپذیری پیوند دارد باعث رشد اقتصادی و بهبود وضعیت جامعه می شود.
اهمیت کریدورها به صورت غیر مستقیم در سیاری از موارد هم خود را نشان خواهد داد. برای نمونه به صورت تاریخی جادهای باستانی مسیر انتقال فرهنگ و تجارب بشری بوده اند، همانطور که فرهنگ ایرانی و حتی دین اسلام از طریق جاده ابریشم به مناطق دور دستی مانند چین هم منتقل شده است؛ امروز نیز همچنان چنین وضعیتی (متناسب با عصر یشرفت‌های تکنولوژیک) برقرار خواهد بود و در صورت دور زده شدن کشور ایران فرصت مهمی را از لحاظ فرهنگی و گردشگری هم از دست خواهد داد.
کریدورها همچنین دارای زیرساخت مالی هستند که آن را از جاده های عادی عبور و مرور متفاوت می‌کند. همچنین دارای زیرساخت های حقوقی خاص خود هم هستند که امنیت عبور و مرور را تضمین می کند. هدف ایجاد زیرساخت حقوقی تسهیل همکاری و مدیریت روابط بین طرفین کریدور در سطوح مختلف است. اینگونه همکاری‌ها در بالاترین سطح تصمیم گیری رخ می‌دهد که باعث اتحادهای سیاسی بین سران کشورها، پارلمان ها و دولت ها در طول کریدور می‌شود.
همانطور که اشاره شد احداث کریدورها حاصل مذاکرات و توافقات سیاسی بین سران کشورهای مختلف هم هست که ابعاد اجتماعی، محیط زیستی، اجتماعی و.. ابتکارها را به بحث می گذارند و با رسیدن به یک توافق آن را اجرایی می کنند. پس از راه اندازی ها کریدورها بین کشورهای مشارکت کننده یک پیوند اقتصادی و تجاری با ابعاد فرهنگی و سیاسی شکل می گیرد که باعث اشتراک منافع و هم سرنوشتی بیشتر بین آنها می شود؛ افزایش همکاری بین کشورها می‌تواند آنها را به سمت ائتلافهای امنیتی هم بکشاند؛ همانطور که عبور مسیر کریدورها از داخل هر کشوری می‌تواند باعث افزایش امنیت آن کشور و قدرت ژئواکونومیک آن شود؛ بنابراین تداوم روند فعلی باعث تشدید انزوای منطقه ایران هم خواهد شد که می تواند اثرات بلند مدت داشته باشد. همانطور که راه‌انداری کریدورهای میانی و کاسپین در جنوب و مسیر پروژه توسعه عراق در جنوب عملا باعث دور زدن ایران شده و کشورهای همسایه در یک ائتلاف منطقه ای بدون حضور ایران اقدام به همکاری برای راه اندازی آنها کرده‌اند.
