در اینکه آفریقا قاره فرصت‌هاست شکی ندارم؛ سوال اینجاست که ما چه استفاده ای از آنجا می بریم؟ / ساختار اقتصاد ما ساختاری نیست که به دنبال اینگونه فرصت‌ها برود
سفر رئیسی به آفریقا توسط رسانه‌های نزدیک به دولت با آب و تاب بسیاری نمایش داده شد اما سوال اینجاست که به صرف یک سفر تشریفاتی ایران می‌تواند از فرصتهای تجاری آفریقا بهره‌مند شود؟ با توجه به تجربه عراق و سوریه که ایران کنترل قابل توجهی در آن داشت اما ترکیه منافع اقتصادی آن را برد، به نظر نمی‌رسد در یک قاره ای که شناخت کمی از آن وجود دارد به این راحتی و با یک سفر منافع اقتصادی نصیب ایران شود.
جاوید قربان‌اوغلی، دیپلمات بازنشسته، در آغاز درباره میزان اهمیت آفریقا برای ایران به «انتخاب» گفت: آفریقا فرصتهای زیادی برای ما دارد.۵۴ کشور در آن قاره هر کدام فرصت هستند. من به یاد دارم با یک رای افریقا توانستیم یک قطعنامه حقوق بشری را شکست بدهیم. آفریقا قاره ای است که اقتصاد‌های رو به رشد دارد. آفریقا در دنیا تعیین کننده منابع می‌شود. از طلا تا اورانیوم و تیتانیوم و… غیر از این قاره آفریقا به لحاظ کشاورزی یکی از غنی ترین قاره های دنیاست. برخی از کشور های آن نیز مانند آفریقا جنوبی و مراکش و الجزایر پیشرفته هستند و منابع عظیمی دارد. بنابراین من در اینکه آفریقا قاره فرصت‌هاست شکی ندارم. سوال اینجاست که ما چه استفاده ای از آنجا می بریم؟ ما آنطور که باید از فرصتهای آن ها استفاده نکردیم. ترکیه و هند و چین و برزیل استفاده های بسیار زیادی از آفریقا برده اند. ترک ها ۲۰ سال است که در آنجا شرو به کار کرده اند اما حجم تجارتشان خیلی زیاد است و در ۴۰ کشور آفریقایی پرواز و سفارت دارند. آفریقایی‌ها به دلیل زخم استعمار با ما همراه‌اند که برای ما فرصت ایجاد می‌کند.
وی در ادامه در رابطه با لزوم ارتباط تجاری با آفریقا اشاره کرد: ۲ قرن انگلیس و فرانسه و اسپانیا در آنجا چه کار می‌کردند؟ حالا چینی‌ها نیز همان کار را می‌کنند. همه دنبال بردن معادن و زمین های کشاورزی و صادرات هستند. در سفری که با آقای خاتمی به آفریقا در سال ۸۳ داشتیم من گفتم اگر به اندازه هر نفر یک دلار بتوانیم صادرات داشته باشیم با توجه به جمعیت آن زمان یک میلیارد دلار درآمد کسب می‌کنیم. ترک‌ها با وجود اینکه در مدت زمان کمی که این روند را شروع کرده اند منافع بسیاری از آفریقا برده اند. به لحاظ دیپلماسی هر کشوری‌شان خودش را دارد. روابط ایران با هر کشور موضوعیت دارد، ولی اینکه آن کشور چقدر می‌تواند به نفع ما باشد بستگی به خودمان دارد. الان در جنگ اوکراین آفریقایی ها موضع بی طرف گرفته اند و غربی ها ناراحت‌اند که چرا آفریقا متمایل به اوکراین نیست. آفریقا نقش آفرینی بسیار سازنده‌ای را در دنیا بازی می‌کند. آفریقا قاره فرصت است و می توانیم در آنجا سرمایه گذاری سودآور داشته باشیم و دنبال معادن و کشت فراسرزمینی باشم.
قربان‌اوغلی در پایان درباره عدم توان ایران در استفاده از فرصتهای اقتصادی آفریقا گفت: مگر ما در مواجهه با کشور‌های همجوار خودمان که از شوروی مستقل شدند و ریشه تاریخی هم داریم موفق بودیم؟ ساختار اقتصاد ما ساختاری نیست که به دنبال اینگونه فرصت‌ها برود. بارها و بارها به آفریقا رفتیم و موفق نبودیم. در آذربایجان و ترکمنستان و قزاقزستان و تاجیکستان هم کاری نتوانستیم انجام دهیم. این کار‌ها را بخش خصوصی باید انجام دهد، ما اصلا بخش خصوصی نداریم. اقتصاد ما یک اقتصاد کاملا دولتی و سیاسی است. مدیران دولتی و ساختار اقتصاد دولتی اصلا نمی‌خواهد به بخش خصوصی فرصت رشد دهد. کسی که پول داشته باشد خود به خود قدرت سیاسی را هم مطالبه می‌کند. لذا اقتصاد ما با تمام حرف و حدیث ها نزدیک ۹۰ درصد آن دولتی است. دولت باید حداقل خطوط هواپیمایی و کشتی‌رانی و اعتباری را فراهم کند تا با آفریقا کار کنیم. چین هم به عنوان یک اقتصاد دولتی شرکت‌هایی را درست کرده و از آن‌ها حمایت می‌کند تا در آفریقا فرصتهای بسیار گران قدری را به دست بگیرند.
