وارونگی افکار عمومی در ایران

هشت صبح: حسن تابش- نقش رسانه های داخلی در مدیریت افکار عمومی در جریان حوادث اخیر چگونه بود؟

وارونگی افکار عمومی پدیده ای چند بعدی و یک تغییر شناختی در مخاطبان انبوه و به نوعی عملکرد واکنشی افکار عمومی است به گونه‌ای که اگر مطابق پیش‌بینی‌ها نباشد در شرایطی رخ می دهد که افکار عمومی دچار عدم ثبات شده باشد. در حوزه افکار عمومی ، ارتباطات رسانه ای نقش اصلی را ایفا می‌کنند چرا که مخاطب در مواجهه با پیام واکنشی متفاوت از خود بروز می دهد. بر اساس الگوی استوارت هال :ارتباط گر پیام را بر اساس اهداف ایدئولوژیک و منافع خود رمز گذاری می کند ولی دریافت کننده که در فرایند ارتباط نقش رمزگشا را بازی می‌کند در پذیرش پیام دریافت شده تحت اجبار نیست. خصوصاً در مواجهه با شرایط موجود جامعه داخلی ایران به وضوح نه تنها با مقاومت فرد در برابر پیام‌رسانه ای مواجهیم بلکه از حالت فردی خارج شده و به پدیده ای جمعی تبدیل شده است که دامنه آن از پیام‌رسانه ای به انواع پیام های مدیریتی، حکومتی، سیاسی، فرهنگی، رفتاری و … کشیده شده است .

رسانه ها در ایران غالباً افکار عمومی را گیرنده منفعل پیام محسوب می کنند اما در رسانه های نوین تعامل دوسویه بین رسانه ها و مخاطبان است که تاثیر واقعی پیام را تعیین می کند پیام هایی که می تواند توسط مخاطبان مورد دخل و تصرف قرار گیرد و عکس العمل محیط اجتماعی در برابر پیام معرف میزان موفقیت پیام و تاثیر آن است.
ادراک مخاطب از پیام و اقناع توسط رسانه از مهمترین مفاهیم در این حوزه می باشند؛ از نظر ساروخانی: اقناع، غایت هر ارتباط-اعم از انسانی یا رسانه‌ای- است و مخاطب چنانچه به اقناع برسد انگیزه درونی می یابد و خود عامل ارسال هر پیام ارتباطی خواهد شد. اگر افکار عمومی را به گفته گابریل تارد مجموعه ای از داوری های مردم درباره مسائل روز که مورد پذیرش بیشتر افراد جامعه است تعریف کنیم ادراک مخاطب در ارتباط با تاثیر رسانه مهمترین مفهوم در این حوزه می‌باشد که نظریه پردازان آن را واقعیت شکل گرفته در ذهن مخاطب تعبیر می‌کنند قرار گرفتن در معرض رسانه و میزان توجه به رسانه عوامل زمینه ای هستند که باعث تفاوت ادراک افراد از رسانه می شود. بی اعتمادی به منابع رسمی پیام _تجربه مردم از دروغ گویی مسئولان _عدم تحقق وعده ها_ تصمیمات ناگهانی مسئولان و قرار گرفتن مردم در عمل انجام شده_ اختلال ارتباط دولت، ملت _عقب ماندن مدیران رسانه از سرعت تحولات_ نقش رسانه های نوپدید( و دامن زدن به شکاف ها )و تزریق اطلاعات اشتباه ازسوی رقبا و رسانه‌های خارجی و … منجر به «کاهش اعتماد عمومی» به عنوان مهمترین عامل بروز پدیده وارونگی افکار عمومی در ایران شده است.
لذا بر اساس نظریه خوشنودی و رضایتمندی هنگامی مخاطبان نسبت به پیام های رسانه ای جذب بهتری خواهند داشت که رضایت آنها حاصل شود از آنجا که عدم توجه به ظرفیت های اقناعی از عوامل بروز وارونگی افکار عمومی است می بایست اقناع کننده پاسخ های مطلوبی به مخاطب به عنوان اقناع شونده ارائه دهد. از آنجا که پدیده وارونگی افکار عمومی امری دفعی نیست بلکه فرآیندی است که به مرور شکل می گیرد و در موقعیت ها و بزنگاه های گوناگون و متنوع مشابه تحولات دو ماه اخیر در جامعه ایران به صورت دفعی به اشکال مختلف بروز و ظهور می یابد.
انتظار می‌رود از جنبه واکنشهای اجتماعی در برابر تصمیمات برخوردار از ابعاد ملی ،همراهی و یا عدم همراهی عمومی در مقاطع حساس و سرنوشت ساز یا در شرایط بحران به ویژه در زمینه های سیاسی_ اقتصادی از حیث احتمال بروز وارونگی افکار عمومی صدا و سیما به عنوان رسانه ملی نقشی فعال و مثمر ثمر داشته باشد.