«فخر یک» گام بلند ارتش برای فضایی شدن – هشت صبح

خبرگزاری مهر، گروه سیاست- هادی رضایی: ایران اسلامی نهمین کشور دنیا پس از شوروی، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، ژاپن، چین، بریتانیا، هند و رژیم صهیونیستی است که مستقلاً موفق به پرتاب ماهواره شده است.

ایران از سال ۲۰۰۵ میلادی و با ارسال ماهواره «سینا ۱» به باشگاه کشورهای فضایی پیوست، ماهواره‌ای که به کمک روسیه به آسمان فرستاده شده بود و در این مسیر سازمان فضایی ایران برنامه‌ریزی برای استفاده از فضا و گسترش فناوری‌های فضایی در کشور با استفاده از دانش بومی و همکاری‌های بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داد.

بعد از این بود که با ایجاد زیر ساخت‌های علمی کشور توانست علاوه بر طراحی و ساخت ماهواره به سمت پرتاب آنها نیز پیش برود که این امر با توسعه پایگاه‌های فضایی محقق شد که از آن جمله می‌توانیم به پایگاه‌های فضایی «امام خمینی (ره) سمنان»، «پایگاه فضایی قم»، «مرکز فضایی البرز» و «پایگاه فضایی چابهار» اشاره کرد.

از میان این پایگاه‌ها، پایگاه فضایی سمنان به عنوان بزرگ‌ترین و البته شناخته شده ترین پایانه فضایی کشور به شمار می‌رود.

علاوه بر توسعه پایگاه‌های فضایی، توسعه ماهواره‌برها نیز در دستیابی کشور به چرخه طراحی تا تولید ماهواره‌های بومی مؤثر بوده است. ماهواره‌بر سفیر در سال ۱۳۸۷ و ماهواره بر «سیمرغ -۲» در سال ۱۳۹۶ طراحی و ساخته شد و پس از آن ماهواره‌برهای «سریر» و «سروش» برای حمل ماهواره‌ها عرضه شدند.

ماهواره مخابراتی «فخر ۱» ارتش در مدار

صبح روز جمعه (۱۶ آذر ۱۴۰۳) ماهواره «فخر یک» ارتش جمهوری اسلامی ایران با پرتابگر ماهواره‌بر سیمرغ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به فضا پرتاب شد و با موفقیت در مدار قرار گرفت.

در این پرتاب، ماهواره بر سیمرغ که یک ماهواره بر سوخت مایع دو مرحله‌ای است توانست با تزریق موفق علاوه‌بر ماهواره فخر ۱، بلوک انتقال مداری سامان ۱ با وزن مجموع ۳۰۰ کیلوگرم رکورد جدیدی را در کشور رقم بزند. ماهواره بر سیمرغ تنها پرتابگر توسعه داده شده در کشور جهت انتقال چنین محموله‌هایی به مدارات LEO محسوب می‌شود.

دقت در تأمین سرعت مورد نیاز تزریق، با تلورانس کمتر از ۵۰ متر در ثانیه در سرعتی معادل ۷۷۵۴ متر بر ثانیه (کمتر از ۰/۱ درصد) از دستاوردهای بزرگ این پرتاب، برای ماهواره بر سیمرغ است.

مشخصات پروازی ماهواره بر سیمرغ در پرتاب انجام شده:

وزن ماهواره بر: حدود ۸۰ تن

زمان کارکرد در مرحله اول: حدود ۱۰۵ ثانیه

زمان کارکرد مرحله دوم: ۳۴۰ ثانیه

سرعت در لحظه تزریق: ۷۷۵۴ متر بر ثانیه

جزئیات ماهواره تصویربرداری «فخر -۱»

محرم غیاثوند رئیس گروه فضایی صاایران با بیان اینکه این ماهواره به منظور پاسداشت خدمات دانشمند شهید دکتر محسن فخری زاده به نام «فخر ۱» نامگذاری شده است اظهار کرد: جرم ماهواره فخر -۱ کمتر از ۱۰ گرم است از این رو در دسته نانو ماهواره‌ها طبقه‌بندی می‌شود.

وی افزود: با توجه به اینکه نانو ماهواره «فخر ۱» به عنوان محموله جانبی در پرتاب استفاده می‌شود هدف اولیه آن تثبیت فناوری‌های پرتاب‌های چندگانه در کشور است از این رو مأموریت اصلی ماهواره اثبات فناوری‌های کلیدی مورد نیاز در منظومه ماهواره‌های مکعبی است که توانایی پشتیبانی از ماهواره‌های تصویربرداری و پایش طیف الکترومغناطیسی را دارا هستند.

رئیس گروه فضایی شرکت صاایران زیر سامانه‌های به کار رفته شده در این ماهواره شامل رایانه مرکزی، مدیریت توان و انرژی، ارتباطات رادیویی، موقعیت یابی و ناوبری و تعیین کنترل وضعیت است که اغلب این تجهیزات توسط شرکت‌های دانش بنیان داخلی در مقیاس نانو ماهواره‌ها برای اولین بار بومی‌سازی شده‌اند.
ارزیابی عملکرد این زیر سامانه‌ها و تجهیزات مربوط در شرایط مختلف اقلیم فضایی به منظور اطمینان از توانایی پشتیبانی از مأموریت‌های تصویربرداری و پایش طیف الکترومغناطیسی از اهداف ثانویه پرتاب ماهواره «فخر ۱» به شمار می‌رود که از نتایج آنها در منظومه ماهواره‌های مکعبی استفاده می‌شود.

«سامان ۱» پس از تثبیت به ۷۰۰۰ کیلومتری می‌رود

سید احمد حسینی مونس سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع در گفتگویی با اشاره به پرتاب امروز بلوک انتقال مداری «سامان ۱» و ماهواره مخابراتی «فخر ۱» گفت: با این پرتاب نصاب جدیدی در صنعت فضایی کشور ثبت شد. به نحوی که برای اولین بار محموله‌هایی با مجموع وزن ۳۰۰ کیلوگرم در مدار تزریق شد.

وی افزود: ما در این چرخه دارای ماهواره‌بر، ماهواره و بلوک انتقال مداری را دارا هستیم که این مأموریت با محوریت سازمان هوافضای وزارت دفاع و توسط ماهواره‌بر سیمرغ انجام گرفت.

سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع تصریح کرد: ماهواره‌بر سیمرغ در مجموعه وزارت دفاع و بلوک انتقال مداری در مجموعه وزارت ارتباطات توسعه داده شده و ماهواره فخر ۱ در شرکت صاایران وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تولید شده است.

مأموریت بلوک انتقال مداری «سامان ۱»

وی ادامه داد: پس از تزریق یک محموله به مدار این قابلیت وجود دارد که محموله مورد نظر پس از تثبیت، حرکت خود از مدارات پایین به سمت مدارات بالا را آغاز کند و روند ارتقای مداری انجام شود.

حسینی‌مونس افزود: بلوک انتقال مداری «سامان ۱» این وظیفه را دارد. به نحوی که پس از قرار گرفتن بلوک انتقال مداری در ارتفاع ۴۰۰ کیلومتر، این بلوک پس از تثبیت این مأموریت را دارد که محموله خود را از ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری به ارتفاع ۷۰۰۰ کیلومتری ارتقا دهد.

هدف‌گذاری وزارت دفاع برای پرتاب محموله ۵۰۰ کیلوگرم به فضا

سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع در پاسخ به این سوال که آیا ماهواره بر سیمرغ به روز رسانی شده است گفت: فرآیند توسعه ماهواره بر در مجموعه سازمان هوافضای وزارت دفاع یک برنامه منسجم و پیوسته است و قدم‌های بهبود مطابق نقشه راه تدوین شده کاملاً مطابق برنامه و با حمایت بیش از پیش دولت چهاردهم در حال طی شدن است.

وی افزود: پرتاب امروز به فاصله ۱۰ ماه از پرتاب موفق قبلی یک نصاب جدید بود و هم ارتقا در حوزه وزن ماهواره‌ها هم دقت تزریق را در پرتاب امروز شاهد بودیم. یعنی بهینه‌سازی‌های قابل توجهی نسبت به ماهواره‌بر قبلی انجام گرفته است.

حسینی‌مونس ادامه داد: بهینه‌سازی‌های بعدی مطابق نقشه راه روی همین ماهواره بر در دست اقدام است و در آینده نزدیک وزن ماهواره‌ها را تا ۵۰۰ کیلوگرم با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب خواهیم کرد.

وی خاطرنشان کرد: نسخه‌های بعدی ماهواره‌برهای ساخت ایران از جمله سروش و سریر در حال توسعه فناوری هستند و امروز در حوزه پرتاب و تثبیت فناوری هیچ نیازی به پرتابگرهای خارجی نداریم. به نحوی که از عمده نیازمندی پرتاب در مدارات نزدیک به زمین (LEO) برخوردار هستیم.

احیای زیست فضا پس از یک دهه

در روزهای نخست آغاز به کار دولت سیزدهم، طلسم ۱۱ ساله عدم تشکیل شورای عالی فضایی، بالاخره در دولت شهید جمهور شکست. این حرکت گام جدی دولت برای این بود که نشان دهد قرار است در صنعت فضایی اتفاقات خوبی رقم بخورد. در نخستین جلسه شورای عالی، سند ۱۰ ساله فضایی کشور به تصویب رسید و تدوین آن آغاز شد.

از زمان شروع فعالیت دولت سیزدهم، ۱۲ پرتاب موفق ماهواره انجام شد که معادل پرتاب‌هایی است که در یک دهه گذشته و در دولت‌های گذشته انجام شده است. در هر کدام از این پرتاب‌ها که برخی تحقیقاتی و برخی عملیاتی بودند، چرخه صنعت فضایی توانست تجربیات زیادی کسب کند و از قبل بیشتر قوت بگیرد.
یکی از این دستاوردها، دستیابی به مدار ۷۵۰ کیلومتری است. ماهواره ثریا با ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ پرتاب شد و با قرار گرفتن در مدار ۷۵۰ کیلومتری توانست یک رکورد تازه را به ثبت برساند.

آیت‌الله رئیسی با تأکید بر اهمیت شتاب‌دادن به پرتاب ماهواره‌ها و نیز اهمیت بحث افزایش ارتفاع پرتاب‌ها، ادامه داد: توسعه زیرساخت‌های فضایی کشور را باید دنبال کرد، چرا که حضور در این عرصه علاوه بر بهره‌وری در حوزه‌های صنعت و کشاورزی که من بسیار بر آن تأکید دارم در توسعه حضور ما در فضا نیز نقش اساسی دارد.

احیای زیست فضا پس از یک دهه با پرتاب موفقیت‌آمیز نسل جدید کپسول‌های زیستی کشور، دستیابی به تصاویر ماهواره‌ای با دقت یک متر که با پرتاب ماهواره خیام به دست آمد. پرتاب موفق ماهواره «مهدا» به همراه ۲ ماهواره دیگر به مدار بیضوی با ارتفاع کمینه ۴۵۰ و پیشینه ۱۱۰۰ کیلومتری سطح زمین که باعث شد یک ماهواره ساخت داخل در بالاترین ارتفاع سطح زمین سیر کند.

دولت چهاردهم و پرتاب ماهواره‌های جدید

هرچند عُمر دولت سیزدهم کوتاه بود، اما پرتاب ماهواره‌ها در دولت چهاردهم و با همکاری وزارت ارتباطات و نهادهای نظامی نیز با قوت در دستور کار قرار گرفت و در همین راستا، ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» ۱۵ آبان ماه به فضا پرتاب شد.

ماهواره کوثر نخستین محصول فضایی شرکت امیدفضا است که طراحی آن در تابستان ۱۳۹۸ آغاز شد، این ماهواره از استاندارد ماهواره‌های مکعبی پیروی می‌کند که باعث کاهش زمان و هزینه فرآیند ساخت می‌شود.

ماهواره «کوثر» که ۳۰ کیلوگرم وزن دارد و عمر مداری آن بیش از ۳ سال تخمین زده شده، مجهز به دوربین‌هایی در طیف NIR و RGB و نخستین ماهواره ایرانی با وضوح متوسط ۳.۴۵ متر GSD (فاصله نمونه‌برداری از زمین) است که به معنای پیشرفته‌ترین ماهواره تا سال ۱۴۰۰ در ایران است.

«هدهد» یک ماهواره با استاندارد ماهواره‌های مکعبی است و مأموریت آن ایجاد بستر اختصاصی ارائه خدمات اینترنت اشیا بین‌المللی باند باریک است. بیشترین کاربرد خدمات ماهواره هدهد در بخش‌های کشاورزی، حمل‌ونقل و تدارکات و محیط زیست است.

وزن این ماهواره چهار کیلوگرم و ارتفاع مداری آن ۵۰۰ کیلومتر است و عمر مداری چهار سال دارد و برای مقاصد کشاورزی و نقشه‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این اقدام نیز همانند سایر موفقیت‌های فضایی ایران با بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهان رو به رو شد.
آسوشیتدپرس با اشاره به این عملیات نوشت: چنین پرتابی نشان دهنده همکاری‌های فزاینده بین مسکو و تهران است.

این نشریه خبری نیز به سابقه ارسال ماهواره‌های ایرانی با موشک‌های روسی از جمله پرتاب ماهواره خیام که به سفارش ایران در روسیه ساخته شده بود نیز اشاره کرده است. با انجام این پرتاب ایران و روسیه روابط خود در حوزه‌های مختلف را گسترش دادند.

این در حالی است که آسوشیتدپرس به نقل از مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران نوشت: مسکو و تهران تصمیم دارند با شراکت گسترده استراتژیک روابط خود را پررنگ‌تر کنند. قرار است پزشکیان به روسیه سفر کند هرچند تاریخ آن مشخص نشده اما طبق اعلام کرملین این دیدار به زودی انجام می‌شود.

نشریه تایمز آو ایندیا نیز به پرتاب ماهواره‌های ایرانی واکنش نشان داد. طبق نوشته این نشریه ماهواره‌های کوثر و هدهد نخستین تلاش بخش خصوصی ایران برای پیشبرد فناوری فضایی است.

کار به اینجا ختم نشد و در ۲۴ شهریورماه سال جاری، ماهواره تحقیقاتی «چمران ۱» ساخت سازمان صنایع الکترونیک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، توسط ماهواره بر قائم ۱۰۰ پرتاب و با موفقیت در مدار ۵۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت و نخستین سیگنال‌های خود را ارسال کرد.

ماهواره تحقیقاتی «چمران ۱» توسط گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح (صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش بنیان طراحی و ساخته شده است. این ماهواره حدود ۶۰ کیلوگرم وزن دارد و مأموریت اصلی آن تست سیستم‌های سخت افزاری و نرم افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در ارتفاع و فاز است.

ارزیابی زیرسامانه پیشرانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه‌های ناوبری و کنترل وضعیت از مأموریت فرعی ماهواره «چمران ۱» به شمار می‌رود.

و سرانجام روز گذشته (جمعه ۱۶ آذرماه) ایرانِ فضایی با در مدار قرار گرفتن ماهواره مخابراتی «فخر ۱» خبر ساز شد.

این بار ارتشِ انقلابی پای کارآمد و «فخر ۱» به همراه بلوک انتقال مداری «سامان ۱» توسط ماهواره‌بر سیمرغ در مدار قرار گرفت.

به‌هرحال، در مدار قرار گرفتن یک ماهواره دیگر به خوبی نشان داد که سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی مربوط به این دولت و آن دولت نیست و با تغییر روئسای جمهوری تغییر نمی‌کند بلکه شتاب و تحرک بیشتری می‌گیرد، دیروز نوبت به فخر ۱ یک رسید و باید در روزهای آتی منتظر پرتاب ماهواره‌های دیگر باشیم. این نشان دهنده این است که جمهوری اسلامی ایران به قله‌ها نزدیک شده است.