رهاوردهای کنفرانس اصفهان برای ایران – هشت صبح

خبرگزاری مهر، گروه سیاست: نخستین «کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای» با همت انجمن هسته‌ای ایران و همکاری سازمان انرژی اتمی، از صبح روز ۱۷ اردیبهشت آغاز به کار کرد و ۱۹ اردیبهشت به پایان راه خود رسید.

حضور ۵۰ دانشمند از پنج قاره جهان و ۸۰ سخنران از دانشگاه‌ها ی داخلی و خارجی در قالب ۱۶ میزگرد علمی و پنل‌های تخصصی، بخشی از اعتبار این کنفرانس بود که میزبانی آن را «هتل عباسی» اصفهان به عهده داشت.

در حاشیه روز اول برگزاری این کنفرانس، «محمد اسلامی» رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان با حضور در محل برگزاری این کنفرانس، از دستاوردهای هسته‌ای کشورمان بازدید به عمل آورد.

اسلامی پس از این بازدید، با حضور در جمع خبرنگاران با اشاره به استقبال خوب از کنفرانس با وجود فشارهای خارجی اظهار کرد: «هدف ما این است که این مقالات و دستاوردها تراز علم و فناوری ایران را به دنیا نشان بدهد. ما برای مبارزه با سلطه کشورهای استکباری آماده هستیم، این فناوری‌ها را به سایر کشورها منتقل کنیم».

تاکید ایران و عربستان بر همکاری دو جانبه هسته‌ای

این کنفرانس چند مهمان ویژه هم داشت؛ یکی از این مهمانان «عبدالله بن سعود العنزی» سفیر عربستان سعودی در تهران بود. سفیر عربستان در تهران در حاشیه این کنفرانس دیداری با رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان داشت. او در این دیدار گفت: «ان‌شاء‌الله شاهد پیشرفت‌های بیشتر در حوزه همکاری‌های دوجانبه و در زمینه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای باشیم».

اسلامی هم در مقابل با اشاره به رویکرد عربستان در زمینه توسعه فناوری‌های نوین تصریح کرد: «عربستان رویکرد جدیدی را در پیش گرفته و به دنبال توسعه فناوری هسته‌ای است که ما آماده همکاری با کشورهای منطقه به‌ویژه عربستان هستیم».

اظهارنظر سفیر عربستان مبنی بر لزوم پیشرفت همکاری‌های ریاض با تهران در زمینه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای در شرایطی است که سعودی‌ها چند سالی می‌شود که در سودای هسته‌ای‌شدن به سر می‌برند. عربستان زیرساخت چندانی در حوزه اتمی ندارد و مشغول احداث یک رآکتور تحقیقاتی هسته‌ای کوچک در حومه ریاض است و به همین دلیل، به نظر می‌رسد نیم نگاهی به ظرفیت‌های گسترده ایران در حوزه هسته‌ای داشته باشد؛ موضوعی که می‌تواند با هدف امتیازگیری از طرف آمریکایی هم تعبیر شود.

«میدل ایست نیوز» چندی پیش با انتشار مطلبی در این‌باره نوشت: «اگر واشنگتن امیدوار است که روابط عربستان سعودی را با اسراییل عادی کند، باید به خواسته‌های ریاض برای همکاری هسته‌ای غیر نظامی تن بدهد – تحولی که می‌تواند به طور چشمگیری تصویر امنیت منطقه را تغییر دهد… اگرچه عربستان سعودی ممکن است در شرایط کنونی به توسعه هسته‌ای غیر نظامی پایبند باشد، اما با توجه به تهدیدهایی که در منطقه حس می‌کند، ممکن است وسوسه شود که در آینده به سمت برنامه‌های هسته‌ای نظامی حرکت کند».

اسلامی و گروسی هر کدام چه گفتند؟

کنفرانس هسته‌ای اصفهان، مهمان ویژه دیگری هم داشت. «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز دوشنبه هفته جاری با استقبال «بهروز کمالوندی» وارد تهران شده بود، عصر همان روز وارد اصفهان شد و در یک ضیافت شام مشترک با اسلامی شرکت کرد.

روز گذشته (سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت) نشست خبری مشترک گروسی و اسلامی در هتل عباسی اصفهان برگزار شد. نحوه تحقق سازوکارهای نظارتی پادمانی و راستی آزمایی درباره اماکن ادعایی بر اساس بیانیه مشترک ایران و آژانس محور اصلی این نشست خبری بود که طرفین بر آن تاکید کردند.

پرونده دو مکان ادعایی بسته شد

اسلامی در این نشست توافق مشترک مارس را مبنای تعامل ایران و آژانس دانست و گفت: «ما در این مذاکرات پیشرفت بیانیه مارس را به عنوان خط مبنای مثبت ارزیابی کردیم… با مروری که بر بیانیه مشترک داشتیم این امیدواری ایجاد شد که این خط مبنا را ادامه دهیم». رییس سازمان انرژی اتمی در بخش دیگری از اظهارات خود درباره حل و فصل موضوع مکان‌های ادعایی نیز گفت: «موضوع مهم بحث دو مکان باقی‌مانده است و خوشبختانه دو مکان بسته شده و موضوع ناترازی مواد نیز بسته شده است و دو مکان از چهار مکان باقی‌مانده است».

اسلامی درباره بخش دوم و سوم موضوعات مورد بحث با گروسی نیز گفت: «بخش دوم مرتبط با وضعیت موجود است که در چارچوب پادمان و ان‌پی‌تی و ملاحظاتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد، برای کاستی‌ها و انتظاراتی که وجود دارد اقداماتی متقابل و هماهنگ را انجام بدهیم... بخش سوم گام‌های آینده و انتظارات متقابل و نقشی که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد، است که می‌تواند برای برداشتن موانعی که عمدتاً سیاسی است، تاثیرگذار باشد».

برای راستی‌آزمایی نیازمند تلاش دو جانبه هستیم

گروسی نیز در این نشست با بیان اینکه قرار نیست سند رسمی جدیدی منتشر کنیم و مبنای ما بیانیه مارچ (اسفند) است و روی گام‌های عملیاتی آن بابت برنامه مشترک توافق کردیم گفت: «ما سال گذشته بر صدور بیانیه‌ای که تاکنون ادامه دارد، توافق کردیم تا مسیر آینده را ترسیم کنیم؛ آن توافق، سند مهمی بود که به سطح همکاری ایران و آژانس در حوزه نظارتی و پادمانی اشاره دارد؛ برای حل و فصل موارد باقی‌مانده و راستی‌آزمایی نیازمند تلاش دو طرف است».

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: «این گام‌ها در طی یک سال گذشته برداشته شده و با وجود کاستی‌ها و پستی و بلندی‌هایی که وجود داشته، ما توافق کردیم این سند ادامه پیدا کند و این سند پابرجا است و بر اساس بندهای آن نیاز است گام‌های عملیاتی برداریم؛ من به ایران پیشنهاد برداشتن مجموعه‌ای ازگام‌های عملیاتی که مسیر ما را به جلو مشخص می‌کند، دادم و هم‌اکنون تیم‌های طرفین در نشست‌های گوناگون برای تعریف این عناصر گام‌های عملیاتی هستند».

گروسی در بخشی از این نشست خبری در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه آژانس برای کاهش القائات رژیم صهیونیستی درباره برنامه هسته‌ای ایران چه اقداماتی صورت می‌دهد مدعی شد: «ما به بازیگران خارجی توجه نداریم و مخاطب ما ایران و نقش آن در امنیت و صلح منطقه‌ای و بین المللی است؛ با ایران همکاری می‌کنیم تا هر شک و شبهه‌ای برطرف شود؛ ما از این آگاه هستیم و در مسیر درستی با ایران حرکت خواهیم کرد».

درباره بیانیه مشترک ایران و آژانس

اما بیانیه مارس که اسلامی و گروسی روی آن تاکید داشتند، واجد چه بندهایی است. در پایان سفر ۲ روزه گروسی به ایران در اسفند ۱۴۰۱، بیانیه‌ای مشترک میان سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صادر و در بخشی از آن بر استمرار تعامل‌ها با «رعایت کامل صلاحیت‌های آژانس و حقوق و تعهدات ایران بر اساس موافقت‌نامه های جامع پادمانی» تاکید شد. در بخش دیگری از این بیانیه چنین آمد: «ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه می‌دهد تا چنانچه مقتضی باشد فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند».

در بخش دیگری از این بیانیه مشترک، با اشاره به سه مکان ادعایی آژانس یعنی ورامین، مریوان و تورقوزآباد نیز تصریح شد: «در خصوص مسایل پادمانی باقی‌مانده مربوط به سه مکان، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارایه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به مسائل پادمانی باقی‌مانده اعلام کرد».

گفتنی است؛ اندکی قبل از صدور این بیانیه مشترک، پرونده اختلاف بر سر سایت «جابرابن حیان کرج» در ایستگاه آخر قرار گرفته بود و کمتر از ۳ ماه بعد از این بیانیه یعنی در خرداد ماه سال ۱۴۰۲ نیز پرونده سایت «مریوان» بسته شد تا شمار موضوعات بر سر مکان‌های مورد ادعا از ۴ پرونده به ۲ پرونده ادعایی مرتبط با کشف ذرات اورانیوم غنی‌شده در «تورقوزآباد» و «ورامین» کاهش پیدا کند.

گروسی شامگاه سه شنبه ۱۸ اردیبهشت، پس از بازگشت از ایران در فرودگاه وین به خبرنگاران گفت: «همکاری با ایران کاملاً رضایت بخش نیست».

مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنین بدون اشاره به خروج آمریکا از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ و انفعال آشکار سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه در قبال تعهدات مصرح خود در این توافق، تنها از ایران خواست تا برای رفع نگرانی‌های ادعایی در مورد برنامه هسته‌ای‌، تدابیر ملموس اتخاذ کند.

رهاوردهای ایران از کنفرانس اصفهان

نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای که در اصفهان برگزار شد، رهاوردها و رهیافت‌های خوبی برای کشورمان به دنبال داشت. یکی از این رهاوردها، نمایش ایران به عنوان کشوری مقتدر و صاحب توان علمی در حوزه هسته‌ای بود که نشان داد بالقوه می‌تواند به سایر کشورهای خواهان فناوری هسته‌ای، کمک کند؛ نمونه عربستان که در سطور قبل به آن اشاره شد، شاید مهم‌ترین مورد باشد.

اما دومین رهاورد کنفرانس اصفهان این بود که بار دیگر نشان داد فناوری هسته‌ای در نگاه ایران، صرفاً جنبه علمی و تحقیقاتی دارد و برخلاف القائات غلط دولت‌های متخاصم، واجد وجوه نظامی و تسلیحاتی نیست.

اما سومین نتیجه‌ای که می‌توان -به خصوص به خاطر حضور گروسی- از کنفرانس اصفهان گرفت، این است که ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای، شفافیت را سرلوحه دارد و برخلاف طرف غربی و نهاد آژانس، به هیچ وجه متکی بر سیاسی‌کاری نیست.