در صورتی که تا اواسط مرداد سال آینده توافقی بین ایران و اعضای برجام و نیز دولت آمریکا، حاصل نشود، مکانیسم ماشه فعال خواهد شد / اواسط مرداد را به این دلیل می گویم که اعاده قطعنامه های [فصل هفتی] مستلزم طی یک روند دو ماهه است / اگر جنگ اوکراین خاتمه یابد، بر جو عمومی تاثیر مثبت خواهد داشت

دیروز سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان به شورای امنیت سازمان ملل متحد اطلاع دادند که در صورت لزوم آماده هستند سازوکار موسوم به «بازگشت فوری» همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را که به «مکانیسم ماشه» نیز شناخته می‌شود آغاز کنند.

کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در نیویورک در این باره به «انتخاب» گفت: نامه تروئیکای اروپای اقدامی در ادامه روندی است که حداقل از نوامبر ۲۰۲۳ شروع شده و هدف آن زمینه سازی و فراهم کردن بستر مناسب برای بازگرداندن قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران است. لغو این قطعنامه ها که در پی توافق برجام و صدور قطعنامه ۲۲۳۱ ممکن شد، مطابق بند ۱۱ همان قطعنامه در صورت شکایت یکی از اعضای برجام مبنی بر نقض فاحش برجام قابل احیا است. مطابق بده بستان هایی که در ارتباط با توافق برجام صورت گرفت، این بند ۱۱ توسط اعضای دائمی شورای امنیت که عضو برجام هم هستند، به گونه ای تنظیم شده که اجازه احیای قطعنامه های لغو شده را بدون نیاز به عبور از کانال رای گیری مرسوم شورای امنیت و از جمله کاربرد حق وتو می دهد. به عبارت دیگر، در صورت طی روندی که حدود ۲ ماه طول خواهد کشید و مطابق بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام از کمیسیون برجام شروع و به ارجاع موضوع به شورای امنیت منتهی می شود، این قطعنامه های پیشین در مرحله نهایی به طور اتوماتیک و بدون نیاز به رای گیری در شورای امنیت قابل احیا هستند. با این حال، نیاز به زمینه سیاسی مناسبی برای این موضوع و موافقت سیاسی اکثریت اعضای شورای امنیت وجود دارد تا موضوع در سطح دولت ها و افکار عمومی توجیه پذیر به نظر آید. برای این منظور و با هدف زمینه سازی، تروئیکا از نوامبر گذاشته شروع به طرح موضوع در شورای امنیت کرده و با ارسال اولین نامه به رئیس شورا گزارش های مدیر کل آژانس بین المللی را به شورا منعکس کرد. در دومین نامه تروئیکا به رئیس شورا در ژوئن امسال، تروئیکا ضمن اقدامی مشابه، به صراحت موضوع خاتمه و انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۴۰۴) را یادآوری و اظهار نگرانی کرد.  

وی در ادامه افزود: طبعا راه حل تنها می تواند از طریق مذاکره حاصل شود. نخستین دور مذاکره در چنین مسیری در ۲۹ نوامبر گذشته در ژنو انجام شد و هدف آن ظاهرا رسیدن به یک چارچوب مفهومی و چارچوب زمانی برای ادامه مذاکرات بود. بدون تردید، در صورتی که تا اواسط مرداد سال آینده توافقی بین ایران و اعضای برجام و نیز دولت آمریکا که عضو برجام نیست، حاصل نشود، مکانیسم ماشه فعال خواهد شد و قطعنامه ها علیه ایران اعاده خواهند شد. اواسط مرداد را به این دلیل می گویم که اعاده قطعنامه ها مستلزم طی یک روند دو ماهه است. حداقل انتظاری که اروپایی ها و نیز آمریکا خواهند داشت، بازگشت برنامه هسته ای ایران به محدوده های مشخص شده توسط برجام خواهد بود. با این حال سوال بزرگ اکنون این است که با توجه به توانایی ها و دانش فنی که ایران طی ۶ سال گذشته به دست آورده، طرف غربی به بازگشت برنامه هسته ای ایران به محدوده های تعیین شده در برجام رضایت خواهد داد یا توقعات بیشتری خواهد داشت. البته این نیز مهم است که شرایط سیاسی نیز نسبت به زمان توافق برجام بسیار متحول شده است. از یک سو جنگ اوکراین و ادعای حمایت ایران از روسیه را داریم و از سوی دیگر تحولات عظیم و دامنه داری در خاورمیانه را. سوال اساسی این است که طرف غربی و بویژه دولت ترامپ اینبار نیز مانند ۲۰۱۵ به تمرکز بر برنامه هسته ای ایران بسنده خواهند کرد یا خواستار مذاکره در مورد برخی موضوعات دیگر نیز خواهند شد. 

دیپلمات سابق ایران در باره پایان جنگ اوکراین و کاهش اتهام همکاری نظامی ایران بیان کرد: البته اگر جنگ اوکراین به این زودی ها خاتمه یابد و مذاکرات مربوطه بتواند به این زودی ها نتیجه دهد، بر جو عمومی تاثیر مثبت خواهد داشت. اما تحقق این “اگر” بزرگ در این مقطع زمانی مشخص نیست. به هر صورت، این جنگ و ادعای حمایت ایران از اوکراین به شدت بر رابطه ایران و اروپا تاثیر داشته است. به خاطر این تاثیر و عوامل دیگری که این تاثیر را تشدید کرده اند، طرفین باید تحرکات بسیار بیشتری نشان دهند. معلوم نیست که در این مقطع زمانی، طرفین برای این منظور آمادگی داشته باشند. 

وی در ادامه اظهار کرد: همانطور که گفتم، در صورتی که توافقی حاصل نشود فعال شدن مکانیسم ماشه قطعی است و بر خلاف گفته اخیر معاون اول رئیس جمهور موضوع اصلا به یک شوخی شبیه نیست.بلکه بسیار جدی است. به عبارت دیگر طرف غربی اجازه نخواهد داد که با منقضی شدن قطعنامه ۲۲۳۱ برنامه هسته ای ایران در وضعیت کنونی از هر گونه مداخله شورای امنیت آزاد شود؛ خاصه آنکه با توجه به تحولات سیاسی در سطح جهانی و حق وتوی روسیه و چین، معلوم نیست غرب بتواند خارج از چارچوب موجود، قطعنامه تحریمی دیگری علیه ایران از شورای امنیت بگیرد. لذا چارچوب حقوقی موجود را به راحتی رها نخواهند کرد.  نتیجه مکانیسم ماشه برای ایران بازگشت قطعنامه های سابق خواهد بود که شامل منع غنی سازی در ایران، بازگشت تحریم تسلیحاتی و تحریم موشکی بین المللی که برداشته شدند، احیای مجوز به کشورها برای تفتیش و توقیف کشتی های مرتبط با ایران و … خواهد بود.