کاسبی دانشگاههای دولتی از جیب مردم

هشت صبح: پردیس‌های خودگران دانشگاه‌های دولتی را می‌توان یکی از بازوهای جذب دانشجوی شهریه‌پرداز درکنار پذیرش دانشجو در دوره‌های شبانه دانست. پردیس‌هایی که از اوایل دهه ۸۰ راه‌اندازی شده‌اند و برخی دانشگاه‌های مطرح کشور امروز چندین پردیس خودگران را به نام خود ثبت کرده‌اند، تا از این طریق سهم بیشتری در جذب دانشجوی شهریه‌پرداز داشته باشند. این پردیس‌ها هم مانند بخشی از دانشکده‌های دانشگاه‌های بنام پایتخت، از ساختمان‌های مرکزی فاصله دارند و گاه فاصله‌شان به کیلومترها دورتر از پایتخت می‌رسد. مناطق آزاد یکی از مقاصد اصلی دانشگاه‌های دولتی برای ایجاد پردیس بین‌المللی است، برای مثال دانشگاه‌های تهران،‌ صنعتی‌شریف و امیرکبیر را می‌توان جزء دانشگاه‌های مطرح کشور دانست که سال‌هاست در جزیره کیش، پردیس خودگران دایر کرده‌اند تا از این طریق شرایط برای تحصیل دانشجویان شهریه‌پرداز را فراهم کنند. نکته مهمی که درباره این پردیس‌ها وجود دارد، نحوه پذیرش دانشجو در آنهاست. به‌عبارت دیگر این پردیس‌ها می‌توانند در هر سه‌مقطع دانشجو پذیرش کنند اما طبیعی است که ملاک پذیرش برای هر مقطع متفاوت باشد. به‌طور مثال در مقطع کارشناسی که سوژه گزارش‌مان محسوب می‌شود، بخشی از ظرفیت پذیرش به سابقه تحصیلی و بخشی دیگر نیز از طریق جذب دانشجو براساس نمره آزمون سراسری اختصاص پیدا کرده است.

دست باز پردیس‌های خودگران برای تعیین شهریه
آنگونه که روزنامه فرهیختگان گزارش داده، یکی از مسائل قابل‌توجه درباره پردیس‌های خودگران شهریه‌های آنهاست؛ شهریه‌هایی که براساس قانون از سوی اعضای هیات‌امنای هر دانشگاهی تعیین می‌شود. به‌عبارت دقیق‌تر براساس مصوبه وزارت علوم، ‌میزان شهریه دوره‌های پردیس خودگران، براساس نظر هیات‌امنای دانشگاه‌های مربوطه تعیین شده و دانشجویان ملزم به پرداخت آن هستند. البته این مصوبه یک الزام قانونی دیگر هم برای پردیس‌های خودگران به همراه آورده و آن هم اینکه باید جداول شهریه‌شان را در سایت‌هایشان ثبت کنند تا از این طریق داوطلبان تحصیل در این پردیس‌ها پیش از آغاز سال تحصیلی در جریان میزان شهریه‌ای قرار بگیرند که باید هر ترم به‌حساب این پردیس‌ها واریز کنند. پیش‌تر هم گفتیم که پردیس‌های خودگران جز در دانشگاه‌هایی مانند تربیت مدرس که صرفا به تحصیلات تکمیلی اختصاص دارد، می‌توانند در همه مقاطع اقدام به جذب دانشجو کنند و تا اینجا جذب دانشجو در آن پردیس‌ها کار چندان عجیبی نیست، اما موضوع زمانی جالب می‌شود که نگاهی به شهریه‌های تعیین‌شده از سوی پردیس‌ها داشته باشیم. به‌عبارت دقیق‌تر برخی دانشگاه‌ها مانند تهران شهریه را براساس مقطع تحصیلی تعیین کرده و در مقابل دانشگاهی مانند صنعتی‌شریف یک مبلغ مشخص را برای همه مقاطع در نظر گرفته است.‌ اگر بخواهیم حسابی سرانگشتی به ظرفیت پذیرش دانشجویان در گروه‌های آزمایشی مختلف داشته باشیم، می‌توان نتیجه گرفت دانشگاه‌های دولتی که سالانه بودجه‌های چندصد میلیارد تومانی از دولت دریافت می‌کنند،‌ از محل تربیت دانشجو در پردیس‌های خودگران هم درآمد قابل‌توجهی را به‌دست می‌آورند. البته نمی‌توان این مساله را هم نادیده گرفت که روسای این دانشگاه‌ها همیشه کمبود بودجه را به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم‌شان مطرح کرده و می‌کنند و مشکلات موجود در برخی حوزه‌ها به‌ویژه بحث رفاهی را به گردن عدم تخصیص بودجه کافی می‌‌اندازند.

ظرفیت پردیس‌های خودگردان ۱۴۰۱؛ بیش از ۶ هزار نفر
با نگاهی به دفترچه انتخاب رشته آزمون سراسری ۱۴۰۱، باید گفت درمجموع سه‌گروه آزمایشی علوم‌انسانی، ریاضی‌وفنی و علوم‌تجربی ۶هزار و ۲۵۷ نفر می‌توانند در پردیس‌های خودگردان تحصیل کنند؛ رقمی که بخش عمده آن با ظرفیت چهارهزار و ۶۲۷ نفری مربوط به گروه علوم‌تجربی هستند. به‌جز دانشگاه‌های علوم پزشکی، دانشگاه‌های تهران، صنعتی‌شریف و امیرکبیر، دانشگاه‌های پایتخت‌نشینی هستند که قرار است در سال تحصیلی جدید پذیرای دانشجویان پردیسی باشند. ظرفیت پذیرش در پردیس خودگردان در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی مجموعا ۱۰۱۰ است که از این میزان سهم پذیرش از طریق اعمال نمره آزمون و سوابق تحصیلی ۳۹۰ و صرفا با سابقه تحصیلی ۶۲۰ دانشجو خواهد بود. در این میان خبری از پذیرش دانشجو از سوی پردیس دانشگاه تهران نیست،‌ بلکه جای آن را پردیس دانشگاه امیرکبیر گرفته و درکنار آن هم دانشگاه صنعتی‌شریف است که سهم قابل‌توجهی در پذیرش دانشجوی شهریه‌پرداز دارد.

کمترین شهریه پردیس تهران: رشته‌های علوم‌انسانی، ترمی ۱۲ میلیون تومان
براساس آنچه در این دفترچه آمده، ظرفیت پذیرش در گروه علوم‌انسانی در پردیس‌های خودگران ۶۲۰ نفر اعلام شده و قرار است همه آنها صرفا باسابقه تحصیلی پذیرش شوند. دو پردیس خودگران کیش متعلق به دانشگاه تهران و پردیس خودگردان مهندسی و علوم در جزیره کیش وابسته به دانشگاه صنعتی‌شریف را هم باید جزء مهم‌ترین پردیس‌هایی دانست که سهم قابل‌توجهی هم در تربیت این دانشجویان دارند. به‌عبارت دقیق‌تر به پردیس وابسته به دانشگاه تهران اجازه داده شده تا در هشت‌رشته درمجموع ۲۴۰ دانشجو را بپذیرد، یعنی برای هر رشته ۳۰ دانشجو در سال تحصیلی جدید به این پردیس می‌روند. با نگاهی به سایت پردیس خودگردان کیش دانشگاه تهران می‌توان به تفکیک گروه آزمایشی داوطلبان به شهریه‌ای که باید از سوی آنها پرداخته شود، پی برد. شهریه ثابت گروه علوم‌انسانی – اجتماعی رفتاری پنج‌‌میلیون و ۸۵۱ هزار تومان و برای شهریه متغیر به ازای هر واحد نظری ۳۱۴ هزار و ۱۴۴ تومان تعیین ‌شده است. این رقم برای شهریه متغیر به‌ازای هر واحد عملی هم ۴۷۲ هزار و ۲۴۳ تومان است، یعنی اگر دانشجویی تنها ۱۸ واحد درسی در یک‌ترم داشته باشد که همه آنها نیز دروس نظری باشند، باید کمترین میزان پرداختی را که ۱۱ میلیون و ۵۰۶ هزار و ۳۰۶ تومان می‌شود، بپردازد. حالا اگر بخواهیم تنها یک واحد عملی نیز برای آن در نظر بگیریم، این میزان به ۱۱ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۵۴۹ تومان خواهد رسید. در مقابل اگر دانشجویی شرط لازم برای اخذ ۲۴ واحد درسی در یک ترم را داشته باشد، درمجموع باید ۱۳ میلیون و ۳۹۱ هزار و ۱۷۰ تومان بدون در نظر گرفتن یک واحد عملی بپردازد، این رقم تنها با گرفتن یک واحد درسی به حدود ۱۴ میلیون خواهد رسید.

وقتی با ۱۰۳ میلیون تومان مهندس کامپیوتر دانشگاه تهران خواهید شد
براساس دفترچه انتخاب‌رشته کارشناسی، این پردیس می‌تواند در رشته مهندسی کامپیوتر هم دانشجوی شهریه‌پرداز جذب کند، با توجه به نوع شهریه تعیین‌شده برای این پردیس، با در نظر گرفتن چارت درسی منتشرشده از سوی خود دانشگاه که مجموع واحدها را ۱۴۰ واحد تعیین کرده و تعیین ۱۷ واحد تخصصی با در نظر گرفتن دو واحد درس تربیت‌بدنی، باید عنوان کرد رقم پرداختی از سوی دانشجو از ترم یک تا زمان فارغ‌التحصیلی رقم قابل‌توجهی است. به‌عبارت دقیق‌تر دانشجو باید ۵۸ میلیون و ۵۴۱ هزار تومان به‌عنوان شهریه ثابت پرداخت کند؛ رقمی که برای دروس نظری به ۳۷ میلیون و ۳۷۶ هزار تومان می‌رسد. این رقم برای دروس عملی اما به هفت‌میلیون و ۷۴۸ هزار تومان ختم می‌شود، درنتیجه دانشجو باید ۱۰۳ میلیون و ۶۶۵ هزار تومان بپردازد تا بتواند مدرک مهندسی کامپیوترش را با مهر دانشگاه تهران دریافت کند.

هزینه تحصیل در پردیس شریف؛ حداقل ۳۶حداکثر ۴۰ میلیون تومان
پردیس خودگران دانشگاه صنعتی‌شریف هم در گروه آزمایشی علوم‌انسانی در ۶ رشته و درمجموع ۱۸۰دانشجو را در مقطع کارشناسی ۱۴۰۱ پذیرش می‌کند. پرداخت شهریه دانشجویان پردیس خودگران دانشگاه صنعتی‌شریف اما شرایط متفاوتی دارد؛ چراکه طبق اعلام سایت این پردیس،‌ نه‌تنها تفاوتی میان گروه‌های آزمایشی این دانشگاه وجود ندارد، ‌بلکه شهریه دانشجویان تمام مقاطع تحصیلی در این پردیس نیز یکسان تعیین ‌شده است. شهریه ثابت این پردیس ۱۶ میلیون و ۷۳۹ هزار و ۸۸۰ تومان و در مقابل شهریه متغیر هم به‌ازای هر واحد درس نظری یک‌میلیون و ۱۵۹ هزار و ۹۹۲ تومان اعلام شده است؛ رقمی که وقتی به دروس عملی می‌رسد به یک‌میلیون و ۶۷۳ هزار و ۹۸۸ تومان افزایش می‌یابد، یعنی دانشجوی این پردیس فارغ از رشته و گروه آزمایشی‌اش باید برای هر ترم بدون در نظر گرفتن یک واحدI wanted عملی ۳۶ میلیون و ۸۲۷ هزار و ۷۳۶ تومان پرداخت کند. حالا اگر بنا به گرفتن یک واحد عملی باشد این میزان به ۳۸ میلیون و ۵۰۱ هزار و ۷۲۴ تومان خواهد رسید. براساس دفترچه انتخاب رشته کارشناسی ۱۴۰۱، قرار است این دانشگاه برای پردیس خودگران خود که در جزیره کیش است، در ۱۲ رشته مجموعا ۱۰۹ دانشجو را از طریق نمره آنها در آزمون سراسری پذیرش کند. با توجه به اینکه شهریه برای پردیس دانشگاه شریف برای همه گروه‌ها یکسان است، اگر بخواهیم برای دانشجویان رشته‌های فنی این دانشگاه، حداقل مبلغ شهریه را با در نظر گرفتن شهریه ۵۵۷ هزار و ۹۹۶ تومانی واحد کارآموزی محاسبه کنیم، باید عنوان کرد دانشجوی کارشناسی رشته‌های علوم ریاضی و فنی این پردیس در شرایط عادی باید ۳۹ میلیون و ۵۹۵ هزار برای یک ترم تحصیلی هزینه کند.

۳۰۰ میلیون تومان بدهید؛ مهندس کامپیوتر دانشگاه شریف شوید
میزان درآمد این پردیس از دانشجویان شهریه‌پرداز زمانی بیشتر به چشم می‌آید که بخواهیم رقم شهریه‌ای را که دانشجوی رشته‌ای مانند مهندسی کامپیوتر این پردیس باید در طول تحصیل پرداخت کند، ملاک قرار دهیم. براساس چارت درسی این رشته، دانشجو باید ۱۴۲ واحد را بگذراند، اگر ۱۷ واحد آن را جزء واحدهای عملی درنظر بگیریم و ۱۲۵ واحد دیگر را براساس شهریه واحدهای نظری تعیین کنیم، باید گفت در طول دوران تحصیل، دانشجو باید ۱۳۸ میلیون و ۳۸۳ هزار تومان صرفا برای واحدهای نظری بپردازد. همچنین در این بازه، ۱۳۳ میلیون و ۹۱۹ هزار تومان نیز هزینه شهریه ثابتش خواهد شد. با درنظر گرفتن شهریه ۲۸ میلیون و ۴۵۷ هزار تومانی برای دروس عملی، درمجموع لازم است دانشجو برای گرفتن مدرک فارغ‌التحصیلی‌اش ۳۰۰ میلیون و ۷۵۲ هزار تومان شهریه به پردیس دانشگاه شریف پرداخت کند.
در گروه آزمایشی علوم تجربی هم اگر رشته‌های مرتبط با پزشکی را کنار بگذاریم، از میان دانشگاه‌های پایتخت تنها پردیس تهران دانشگاه صنعتی شریف است که در دو رشته شیمی کاربردی و شیمی محض درمجموع ۱۲ دانشجو را پذیرش می‌کند. رشته‌هایی که شهریه‌های آنها همانند گروه‌های آزمایشی و دانشجویان دیگر مقاطع این پردیس محاسبه می‌شود و عملا دانشجویانی که توان پرداخت سالانه بیش از ۶۰ میلیون تومان هزینه بابت شهریه را دارند، می‌توانند به تحصیل در آنها فکر ‌کنند. بالاتر عنوان کرده بودیم که مبلغ شهریه دانشجوی این پردیس در شرایط عادی ۳۹ میلیون و ۵۹۵ هزار برای یک ترم تحصیلی خواهد بود، حالا با درنظر گرفتن ظرفیت ۱۲نفری در دو رشته مرتبط با گروه علوم تجربی باید عنوان کرد این پردیس ۴۷۵ میلیون در یک ترم تنها از تعداد دانشجو در همین گروه آزمایشی شهریه دریافت می‌کند، ‌رقمی که برای یک سال به ۹۵۰ میلیارد تومان می‌رسد.

تحصیل در پردیس دانشگاه امیرکبیر؛ ترم اول ۱۸ میلیون تومان
پردیس خودگردان دانشگاه امیرکبیر هم قرار است ۲۸۰ دانشجو را در ۱۵ رشته پذیرش کند. جالب اینجاست که شهریه ثابت این دانشگاه هم ترکیبی از نحوه تعیین شهریه دانشگاه‌‌های شریف و تهران است، ‌یعنی صرفا به مقطع تحصیلی بسنده شده است. به‌طوری‌که شهریه ثابت کارشناسی برای پردیس خودگران ۶ میلیون و ۵۶۶ هزار تومان و برای هر واحد دروس اصلی یا تخصصی نظری نیز ۶۴۸ هزار تومان تعیین شده است. یعنی در ترم اول که دانشگاه خودش برای دانشجو انتخاب‌رشته می‌کند، دانشجو عملا باید برای شهریه متغیر ۱۱ میلیون و ۶۶۴ هزار تومان بپردازد، این رقم وقتی با شهریه ۶ میلیون و ۵۶۶ هزار تومانی شهریه ثابت جمع می‌شود، به ۱۸ میلیون و ۲۳۰ هزار تومان می‌رسد. مساله جالب‌توجه درباره شهریه پردیس دانشگاه امیرکبیر این است که این پردیس شهریه دروس پایه، ‌عمومی و عملی را هم به تفکیک منتشر کرده که به ترتیب ۵۲۰ هزار تومان، ۵۰۰ هزار تومان و یک میلیون و ۳۸۰ هزار تومان می‌شود. طبیعی است که هزینه تحصیل در ترم‌های بعدی به‌مراتب بیشتر از ترم اول خواهد بود و جالب اینجاست هر درسی که قرار است دانشجو در پردیس این دانشگاه بگذراند، کمتر از ۵۰۰ هزار تومان نخواهد بود.

پردیس دانشگاه امیرکبیر هم همان ۱۴۲ واحد را برای رشته مهندسی کامپیوتر تعیین کرده است. اگر همان فرمول قبلی را در تقسیم‌بندی واحدها برای این پردیس هم درنظر بگیریم، فقط ۵۲ میلیون و ۵۲۸ هزار تومان شهریه ثابت دانشجوی این رشته خواهد بود. شهریه متغیر برای واحدهای نظری آن هم رقمی معادل ۸۱ میلیون تومان می‌شود. این میزان وقتی به دروس عملی می‌رسد، کاهش چشمگیری می‌یابد و دانشجو باید ۲۳ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان پرداختی داشته باشد، اما درمجموع ۱۵۶ میلیون و ۹۸۸ هزار تومان برای گرفتن مدرک دانشگاه امیرکبیر باید هزینه کند.

فارغ‌التحصیل شدن در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه تهران به ازای پرداخت ۷۲ میلیون تومان
از مقطع کارشناسی که بگذریم، باید گفت پردیس دو دانشگاه تهران و امیرکبیر امسال دانشجوی کارشناسی‌ارشد هم پذیرش می‌کنند، دانشجویانی که با توجه به تفاوت شهریه آنها، عایدی بیشتری برای این دو دانشگاه دارد. جالب اینجاست که ظرفیت پذیرش برای این دو دانشگاه به ترتیب ۵۹۷ و ۱۷۲ دانشجو است، دانشجویانی که هرکدام باید مبلغ جالب‌توجهی را به‌عنوان شهریه بپردازند. به‌عبارت دیگر اگر بنا باشد دانشجویی در پردیس دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی‌ارشد فارغ‌التحصیل شود، بنا به رشته‌اش، باید شهریه متفاوتی را بپردازد. با توجه به اینکه عمده رشته‌های آمده در دفترچه کارشناسی‌ارشد برای پردیس دانشگاه تهران، مربوط به گروه علوم انسانی- علوم رفتاری است، شهریه تعیین‌شده برای گروه علوم انسانی را ملاک قرار داده‌ایم. شهریه ثابت این گروه ۵ میلیون و ۹۶۲ هزار تومان تعیین شده و برای هر واحد نظری نیز دانشجو باید ۵۹۶ هزار تومان بپردازد و این رقم برای دروس عملی ۷۵۸ هزار تومان می‌شود و در بخش پایان‌‌نامه هم یک میلیون و ۴۹۰ هزار تومان شهریه تعیین شده است. اگر دانشجویی بخواهد در رشته برنامه‌ریزی شهری این دانشگاه تحصیل کند با توجه به ۳۲ واحدی که برای آن درنظر گرفته شده که از این میزان تنها ۶ واحدش به پایان‌نامه مربوط است، درعمل باید ۲۳ میلیون و ۸۵۰ هزار تومان شهریه ثابت پرداخت کند، این میزان برای دروس نظری به ۱۵ میلیون و ۵۲۰ هزار تومان و برای پایان‌نامه به ۸ میلیون و ۹۴۳ هزار تومان می‌رسد، رقمی که درمجموع به ۷۲ میلیون و ۷۴۱ هزار تومان می‌رسد.

شهریه ترم اول کارشناسی‌ارشد پردیس دانشگاه امیرکبیر ۱۸ میلیون تومان
وضعیت تحصیل در پردیس امیرکبیر هم از لحاظ شهریه‌‌ای چندان تفاوتی با دانشگاه تهران ندارد؛ چراکه پردیس تهران این دانشگاه میزبان دانشجویان است و شهریه ثابت را برای آنها ۵ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان تعیین کرده است، این میزان در بخش شهریه متغیر برای دروس عملی و نظری هرکدام یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و برای پروژه نیز همین میزان است. یعنی دانشجوی کارشناسی‌ارشد باید ۲۱ میلیون و ۸۸۰ هزار تومان شهریه ثابت پرداخت کند. یعنی دانشجوی رشته شیمی گرایش شیمی فیزیک در ترم اول که ۱۲ واحد نظری دارد، درعمل باید ۱۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان شهریه متغیر و در کنار آن ۵ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان نیز شهریه ثابت پرداخت کند، ‌رقمی که درمجموع به ۱۸ میلیون و ۶۷۰ هزار تومان می‌رسد.

شهریه این دانشگاه‌ها به جزء دانشگاه صنعتی‌شریف که برای همه مقاطع رقم یکسانی را تعیین کرده، در مقطع دکتری افزایش چشمگیری داشته است، به‌طوری‌که دانشجویانی که خواهان تحصیل در پردیس‌های دولتی این دو دانشگاه‌ آن هم در مقطع دکتری هستند، قبل از رفتن بر سر کلاس، لازم است مبلغ شهریه را تامین کرده باشند.

بودجه چندصد میلیاردی دانشگاه‌های دولتی کافی نبود؛ سراغ جیب دانشجویان رفتند
نکته مهم درباره دانشجویان شهریه‌پرداز در پردیس‌های دانشگاه‌های دولتی وجود دارد این است که آنها مجبور به پرداخت شهریه‌هایی هستند که در دانشگاه‌هایی مانند صنعتی‌شریف، رقم نجومی به خود گرفته، تنها به این دلیل که این دانشگاه‌ها عملا نه درحال مدرک‌فروشی، بلکه بهتر است بگوییم برندفروشی به دانشجویانی هستند که در ازای پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور، می‌توانند از اعتبار نام این دانشگاه‌ها بهره ببرند. رقم بالای این شهریه‌ها زمانی ملموس می‌شود که برای دانشگاهی مانند صنعتی‌شریف در بودجه امسال ۶۸۴ میلیارد و ۴۸۰ میلیون تومان بودجه تعیین شده است اما به نظر می‌رسد دانشگاه‌های دولتی نه‌تنها حاضر نیستند وابستگی خود به بودجه نفتی را رها کنند، بلکه عملا تلاش دارند با دست‌کردن در جیب دانشجو، در طول سال، درآمد جالب‌توجهی را نیز برای خود داشته باشند. کسب درآمد از دانشجو در مقاطع مختلف درحالی است که دانشگاه‌های مطرح کشور، راه آسان‌تری به نسبت دیگر دانشگاه‌ها برای گرفتن پروژه‌های بیرون دانشگاهی دارند، موضوعی که به‌دلیل سختی‌هایی که دارد، آن‌طور که باید مورد اقبال دانشگاه‌های صنعتی و مطرح پایتخت نیست که بخواهند از طریق آن، وابستگی‌شان را به رقم‌های میلیاردی بودجه دولتی کم کنند.