جراحی اقتصادی قیمت حامل های انرژی

هشت صبح: سید کامران یگانگی- بعد از انقلاب اسلامی ایران ، همواره یکی از محل های مناقشه و بحث برانگیز قیمت حامل های انرژی بوده است . واقعی نبودن قیمت حامل های انرژی در طول صد سال گذشته ، اثر گذار بر سایر بخش های تولید و خدماتی کشور بوده است . تجربه این اثر گذاری را هم دولتمردان و هم مردم کشور در زمان های تغییر قیمت حامل های انرژی به خوبی خاطر دارند . نخستین تجربۀ افزایش حامل های انرژی را در سال ۱۳۴۳ دولت حسنعلی منصور آزمود. اما گویا آثار افزایش بهای بنزین را بر کالاهای دیگر پیش‌بینی نکرده بود. اعتصاب‌ها و ترس همگانی از قحطی مردم را سراسیمه کرد. به گفتۀ وزیر اقتصاد وقت ، علینقی عالیخانی ، دولت دو هفته بعد ناچار شد قیمت‌ها را کم و بیش به نرخ پیشین بازگرداند. قیمت بنزین را یک ریال بالا برد وقیمت نفت سفید را که برای مصرف خانگی مردم آن زمان بسیار مهم بود به نرخ پیشین خود بازگرداند.

مهم ترین واثر گذارترین حامل انرژی بنزین می باشد ، ابتدا انقلاب قیمت بنزین هر لیتر ۱ ریال بود و پایان دولت سید محمد خاتمی به ۸۰۰ ریال رسید . یعنی در طی ۲۶ سال همراه نرخ تورم سالیانه ، این رشد قیمت را تجربه کرد . اما در دو دولت محمود احمدی نژاد قیمت ها اصلاح شدند ابتدا قیمت ۱۰۰۰ ریالی و سپس قیمت ۷۰۰۰ ریالی مصوب شد . در کنار این افزایش قیمت به توسعه حامل انرژی جایگزین بنزین یعنی گاز توجه ویژه شد ،توسعه موتور های خودرو گاز پایه ، توسعه ایستگاه های پمپ گاز ، افزایش ظرفیت ناوگان عمومی حمل ونقل ، سهمیه بندی بنزین و واردات خودرو های هیبریدی به همراه اصلاح وترمیم در آمد های مردم در بخش دولتی و غیر دولتی ، پرداخته شد .

اما در دو دولت حسن روحانی نیز دوبار این قیمت ها اصلاح شدند و در آبان ۱۳۹۸ قیمت ۳۰۰۰۰ ریال را بنزین تجربه نمود . تحریم اقتصادی کشور و تحولات سیاسی داخلی و نارضایتی اکثریت مردم از وضعیت اقتصادی و عدم انعطاف دولت و نداشتن برنامه برای کاهش اثر روانی و عدم همراهی رسانه های عمومی با این افزایش قیمت ، از آن دوران به یادگار مانده است .

در مرداد سال ۱۴۰۱ ، قیمت یک دلاری بنزین فوب خلیج فارس و قیمت دلار ۲۸ هزار تومانی آن زمان در کنار بنزین یارانه‌ای در ایران باعث شده تا دولت سالانه ۹۵۴ هزار میلیارد تومان یارانه در این حوزه پرداخت کند که معادل ۶۳ درصد از بودجه عمومی در سال جاری است .

هم اکنون اصلاح قیمت های حامل انرژی آزمونی سخت برای دولت ابراهیم رییسی است ، چرا که اختلاف قیمت حدود ۲۳ برابری با قیمت منطقه خلیج فارس ، افزایش شیب تورم کالاها وخدمات ، همراه با دیگر تحولات سیاسی داخلی و خارجی این کاررا بسیار دشوار ولی اجتناب ناپذیر کرده است .

شاید بتوان با تدبیر جمعی آثار این اصلاح قیمت ها را کاهش داد. حضور رسانه ها در تبیین و لزوم اصلاح قیمت های حامل انرژی ، بکارگیری تجربه سایر کشور ها در زمینه مدیریت انرژی ، ترمیم پلکانی حقوق و دستمزد قبل از اصلاح قیمت ها و همراه کردن نخبگان و دلسوزان کشور درکنار وجود مدیران عملیاتی نه شعاری ، میتواند بسیار اثر گذار باشد .

اصلاح قیمت های حامل انرژی در راه است اما فقط با ابزار فرهنگ و اقتصاد میتوان از هم اکنون به استقبال آن رفت .