ترامپ استراتژی «مرد دیوانه» را در خاورمیانه ادامه می‌دهد؟ / دو نکته متفاوت درمورد ایران که ترامپ با آن مواجه خواهد شد / اگر اسرائیل و ایران نتوانند به تعادل جدیدی در بازدارندگی دست یابند، درگیری آنها می‌تواند شدت یابد
آماندا تاب در نیویورک تایمز نوشت: منطقه از زمان حمله ۷ اکتبر به شکل چشمگیری تغییر کرده است.
حملات ۷ اکتبر
حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را می‌توان به عنوان یکی از لحظات مهم تاریخی تحلیل کرد که تحولات خاورمیانه را به دو بازه زمانی قبل و بعد از این اتفاق تقسیم می‌کند. همان‌طور که همکارم استیون ارلانگر فقط دو هفته بعد نوشت، این حملات فرضیات دیرینه در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین را در هم شکست و دوره‌ای از عدم قطعیت خشونت بار را آغاز کرد.
در دوره نخست ترامپ و بخش عمده‌ای از دوره بایدن، درخواست‌های فلسطینیان برای تشکیل دولت تقریبا مورد توجه قرار نگرفت. اسرائیل کنترل کرانه باختری را در دست داشت و غزه را چنان محصور کرده بود که به نظر می‌رسید وضعیت موجود به طور نامحدودی ادامه یابد.
اما حمله حماس و جنگ‌ها و تغییرات متعاقب آن، همه چیز را تغییر داده است. ایالات متحده بار دیگر عمیقا در منطقه درگیر شد و حمایت نظامی از جنگ اسرائیل علیه حماس در غزه و علیه حزب‌الله در لبنان به عمل آورد. خشم گسترده از رفتار اسرائیل، که ده‌ها هزار نفر را کشته و بیش از یک میلیون نفر را آواره کرده، نیز مجدداً توجهات را به مسئله تشکیل دولت فلسطین جلب کرده است.
تعادل بر هم خورده میان اسرائیل و ایران
پیش از حمله ۷ اکتبر حماس در سال گذشته، اسرائیل و ایران در حالتی از تعادل نسبتاً پایدار اما هر از گاهی خشونت‌آمیز به سر می‌بردند. آنها درگیر جنگ در سایه بودند، اما هیچ‌کدام خواهان یک درگیری همه‌جانبه نبودند و تعادلی نسبی از بازدارندگی متقابل را حفظ می‌کردند.
آن تعادل در ۷ اکتبر دچار تزلزل شد. امسال این وضعیت زمانی بیشتر مورد تهدید قرار گرفت که اسرائیل یک مکان دیپلماتیک ایرانی در سوریه را بمباران کرد، مظنون به ترور یک رهبر حماس در تهران بود و رهبری حزب‌الله را تضعیف کرد. ایران به طور جداگانه دو حمله موشکی بزرگ به اسرائیل انجام داد، و اسرائیل اولین بار با حملاتی دقیق به سامانه‌های دفاع هوایی و تأسیسات تولید موشک ایران پاسخ داد.
همان‌طور که قبلا نیز نوشته‌ام، اگر اسرائیل و ایران نتوانند به تعادل جدیدی از بازدارندگی در برابر یکدیگر دست یابند، درگیری آنها می‌تواند شدت یابد و به طور بالقوه کشورهای دیگر را نیز درگیر کند.
عربستان و ایران: از جنگ سرد تا تنش‌زدایی
بخش اعظم سال های دهه ۲۰۱۰، عربستان و ایران از نبردهای نیابتی برای نوعی جنگ سرد در خاورمیانه استفاده می‌کردند. رقابت آنها به گونه‌ای توضیح‌دهنده بسیاری از جنگ‌های داخلی منطقه و همچنین تنش‌های فرقه‌ای بین مسلمانان سنی و شیعی بود: ایران از گروه‌های نظامی شیعه در سراسر منطقه حمایت می‌کرد، در حالی که عربستان تلاش داشت تا با استفاده از نیابت‌های سنی خود نفوذش را افزایش دهد.
این وضعیت شروع به تغییر کرده است. در مارس ۲۰۲۳، چین میانجی توافقی برای بازسازی روابط بین ایران و عربستان شد. همان‌گونه که همکارانم فرناز فصیحی و ویویان یی گزارش دادند، دو کشور توافق کردند سفارت‌ها را بازگشایی کنند؛ یک پیمان امنیتی قدیمی را احیا نمایند؛ حتی از طریق نیابتی ها به یکدیگر حمله نکنند؛ لحن خود را در رسانه های خبری ملایم سازند؛ و در امور داخلی یکدیگر دخالت نکنند.
بسیاری از این وعده‌ها در حال حاضر بیشتر حالت آرزو دارند تا واقعیت. آنا جیکوبز، تحلیلگر ارشد خلیج فارس در گروه بین‌المللی بحران در این باره گفت: «من این را یک تنش‌زدایی محتاطانه، یک آغاز مجدد محتاطانه و یک تمایل محتاطانه برای همکاری در راستای کاهش تنش می دانم.»
خوش‌بینی در روابط این هفته به‌طور برجسته‌ای قابل مشاهده بود. روز یکشنبه، رؤسای ستادهای مشترک ارتش عربستان و ایران در تهران ملاقات کردند. همان روز، خبرگزاری رسمی عربستان گزارش داد که رئیس‌جمهور ایران مستقیماً با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و تصمیم گیری اصلی حکومت ریاض تلفنی گفتگو کرد.
جیکوبز گفت، این گفتگو «پیام بسیار قدرتمندی ارسال می‌کند، مخصوصا با انتخاب مجدد ترامپ، که منطقه بسیار متفاوت از دوره اول ترامپ است… روابط بین عربستان و ایران اکنون بسیار متفاوت است.»
شکست توافق اسرائیل و عربستان
پیش از حمله ۷ اکتبر، به نظر می‌رسید عربستان و اسرائیل در آستانه توافقی برای عادی‌سازی روابط خود هستند که پتانسیل تغییر ژئوپلتیک خاورمیانه را داشته باشد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل امیدوار بود که چنین توافقی به ایجاد نوعی ناتوی خاورمیانه‌ای منجر شود و روابط امنیتی نزدیک‌تری بین اسرائیل و کشورهای خلیج فارس شکل گرفته به انزواری بیشتر ایران و متحدانش بیانجامد.
اکنون، وضعیت بسیار متفاوت به نظر می‌رسد. جنگ‌های اسرائیل در غزه و لبنان، هرگونه امکان دستیابی به توافق با اسرائیل را برای عربستان و سایر کشورهای منطقه تا زمانی که بتوانند امتیازات قابل توجهی را به دست آورند غیرقابل تحمل ساخته است. این امتیازات احتمالا شامل تعهد به ایجاد دولت فلسطینی خواهد بود، اما مخالفت اسرائیل با یک راه حل دو دولت اکنون قوی‌تر از هر زمان دیگری در دهه‌های گذشته است.
در کنار تنش‌زدایی بین ایران و عربستان، این احتمال افزایش یافته که یک نظم منطقه‌ای جدیدی به وجود آید که در آن اسرائیل، به‌جای ایران بیشتر منزوی شود.
غیرقابل‌پیش‌بینی بودن ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری
در دوره نخست ترامپ، بسیاری استدلال کردند که او از «استراتژی مرد دیوانه» در امورر سیاست خارجی پیروی می‌کند. ایده اصلی این استراتژی این است که اگر مخالفانتان فکر کنند شما به اندازه کافی ناپایدار هستید و علیرغم عواقب بالقوه فاجعه‌بار تهدیدتان را عملی می کنید، احتمال بیشتری دارد که عقب‌نشینی کنند.
در حالی که ممکن است منطق استراتژیکی برای پیروی از استراتژی مرد دیوانه در برابر دشمنان وجود داشته باشد، رفتار غیرقابل‌پیش‌بینی با کشورهای دوست می‌تواند باعث شود که آنها از دست رفته و به دنبال اتحادهای دیگری بروند.
در سال ۲۰۱۹، یک حمله موشکی به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در ابقیق و خوریس صورت گرفت. ایالات متحده ایران را به انجام این حمله متهم کرد، اگرچه حوثی های یمن، که یک گروه شبه‌نظامی مورد حمایت ایران است، مسئولیت آن را بر عهده گرفت. ترامپ گفت که «هیچ عجله‌ای» برای پاسخ وجود ندارد زیرا نمی‌خواهد ایالات متحده را درگیر یک جنگ کند.
طبق گزارش گروه بین‌المللی بحران، به نظر می‌رسد این موضع به تصمیم عربستان برای اتخاذ یک رویکرد متفاوت در قبال ایران کمک کرده است.
دوره دوم دولت ترامپ ممکن است پیام‌های ضد و نقیض بیشتری به همراه داشته باشد. همان‌طور که همکارانم لارا جیکس و آدام راسگون نوشته‌اند، انتصابات ترامپ برای مهمترین سفارتخانه های ایالات متحده در خاورمیانه، سابقه سیاست خارجی چندانی ندارند اما حمایت قوی ای از اسرائیل نشان داده‌اند.
به‌رغم اینکه ترامپ مدت‌ها موضع سختی در قبال ایران اتخاذ کرده، این هفته ایلان ماسک، یکی از مشاوران نزدیک رئیس‌جمهور منتخب، با دو مقام ایرانی دیدار کرد تا درباره راه‌های کاهش تنش بین ایران و ایالات متحده صحبت کند.
