به دلیل عدم اعمال تغییرات ساختاری، برنامه‌های دولت فعلی در توسعه ظرفیت نیروگاهی سرانجام خوبی نداشته / طی سال‌های گذشته، همواره ناترازی انرژی در دو بخش برق و گاز با تحمیل خاموشی و اعمال محدودیت به بخش مولد اقتصاد کشور جبران شده
ناترازی برق در روز‌های پایانی دولت رئیسی وجوه سختی به خود گرفته است. رئیسی ادعا می‌کرد که توانسته مسأله ناترازی برق را حل کند اما آنچه امروز شاهد آن هستیم، پنهان کردن واقعیت‌های این حوزه و فشار به صنعت بود تا با وصل نگه داشتن برق شهر‌ها، آمارسازی صورت گیرد. امروز دیگر توان این کار هم از دست رفته و پزشکیان میراث بزرگی از ناترازی برق و گاز را از رئیسی تحویل گرفته است.
به جهت بررسی موضوع فوق «انتخاب» گفتگویی انجام داده با علیرضا غفوری فرد، عضو انجمن مهندسین برق و الکترونیک ایران، که در ادامه مشروح آنرا می‌خوانیم:
چالش‌های اصلی صنعت برق، در شرایط فعلی را چه می‌دانید؟
مشکلات صنعت برق را می‌توان به سه دسته «حکمرانی و ساختار»، «اقتصاد برق» و «مشکلات فنی» دسته‌بندی کرد. در بعد حکمرانی و ساختار، تجمیع دو موضوع مهم آب و برق با تفاوت‌های ماهیتی و بعضا با منافع متعارض، مدیریت این دستگاه را دچار مشکل می‌نماید. از سوی دیگر، تعارض منافع این وزارتخانه با وزارت نفت در حوزه تأمین منابع اولیه انرژی کار را دشوار نموده است. در این فضای پر ابهام، شورایعالی انرژی که می‌بایست نقش هماهنگی این دو وزارتخانه را ایفا کند نیز عملاً فعالیتی ندارد. تصدی‌گری بیش از اندازه وزارت نیرو نیز موجب شده است وظیفه ماهیتی وزارتخانه در تنظیم‌گری و نظارت صنعت به دست فراموشی سپرده شود.
در موضوع اقتصاد انرژی، عرضه انرژی با قیمت یارانه‌ای، بازار غیر رقابتی، تصدی‌گری دولت در تولید، انتقال، توزیع و تجارت انرژی و انباشت مطالبات بخش خصوصی از دولت از مشکلات دیگر است که همگی منجر به بی اعتمادی نهاد‌های سرمایه‌گذاری به صنعت برق و در نتیجه توقف سرمایه‌گذاری در این صنعت شده است.
در بعد فنی، با وجود توانمندی‌های بخش خصوصی در خدمات فنی و مهندسی در ساخت تجهیزات، طراحی و اجرای پروژه‌ها، دشواری‌هایی در تأمین تجهیزات به ویژه در بخش توسعه ظرفیت نیروگاهی به دلیل تحریم‌های ظالمانه وجود دارد که مانع از گسترش فعالیت می‌شود.
میراث دولت رئیسی در صنعت برق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه وضعیت صنعت برق متأثر از انباشت مشکلات نیم قرن گذشته در حکمرانی، اقتصادی و فنی مناسب نیست. تقاضای برق همه ساله در حدود ۵ درصد افزایش می‌یابد، حال آن که ظرفیت نیروگاهی به این میزان توسعه پیدا نمی‌کند. از این رو شاهد افزایش سالانه ناترازی هستیم، به عنوان نمونه سال گذشته آمار‌ها حکایت از ناترازی ۱۳، ۰۰۰ مگاواتی داشت که امسال به ۱۸، ۰۰۰ مگاوات رسید.
به دلیل عدم اعمال تغییرات ساختاری، برنامه‌های دولت شهید رئیسی در توسعه ظرفیت نیروگاهی (شامل برق صنایع و نیروگاه‌های تجدیدپذیر) و توسعه و نوسازی شبکه سرانجام خوبی نداشته است و همچنان بخش خصوصی و نظام بانکی تمایلی به سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه‌های صنعت برق ندارد.
البته راه‌اندازی تابلو‌های سبز، سفید و سرمایه‌گذاری در بورس انرژی از اقدامات خوبی بوده است که مقدمات آن در این دولت فراهم شده است.
علت این حجم از ناترازی در تابستان چیست؟
همانطوری که پیشتر توضیح داده شد، مصرف برق همه ساله ۵٪ افزایش می‌یابد ولی تولید برق متناسب با این تقاضا افزایش پیدا نمی‌کند. دلیل اصلی افزایش ناترازی، سرمایه‌گذاری ناکافی در صنعت برق است. دلایل دیگری از جمله مصرف غیر بهینه در بخش خانگی و صنعتی، پیک سرمایشی، انگیزه پایین برای بهینه‌سازی مصرف انرژی، ضعف دیپلماسی انرژی برای تبادل انرژی، … از دیگر دلایل این ناترازی است.
متأسفانه طی سال‌های گذشته، همواره ناترازی انرژی در دو بخش برق و گاز با تحمیل خاموشی و اعمال محدودیت به بخش مولد اقتصاد کشور یعنی صنایع جبران شده است. این موضوع خسارات جبران ناپذیر اقتصادی و فنی به صنایع کشور به ویژه صنایع انرژی بر ایجاد کرده است که حتی موجب بازنگری این صنایع به ادامه فعالیت و توسعه گردیده است و آسیب جدی به بازار‌های داخلی و صادراتی وارد آورده است.
برای عبور از بحران‌های فعلی چه باید کرد؟
نخستین گام تبیین دقیق و کارشناسی موضوع در لایه‌های مختلف برای سیاستگذاران، فعالین صنعت برق، صنایع و عموم مردم است. دولت محترم چهاردهم چنانچه بخواهد صادقانه و عالمانه با موضوع برخورد نماید، ابتدا باید وضعیت موجود صنعت برق را به دقت بشناسد و وضعیت ناترازی را برای بخش‌های مختلف جامعه تشریح نماید.
متأسفانه عمق ناترازی به نحوی است که رفع این مشکل در کوتاه مدت ممکن نیست؛ از این رو بهتر است با تدوین برنامه‌ای بلندمدت و توزیع عادلانه و عاقلانه خاموشی برای سال‌های جاری، خسارات ناترازی را کاهش دهیم و قطار متوقف شده توسعه صنعت برق را به ریل صحیح بازگردانیم.
مهمترین اقدام عملی در این روز‌ها، انتخاب وزیری آگاه به موضوع و توانمند در راهبری صنعت است.
