ایران در دو راهی | سایت انتخاب

سید حسین موسویان مذاکره کننده ارشد سابق هسته ای ایران در «میدل ایست آی» نوشت: ماه می‌هلیکوپتر حامل رئیس جمهورآقای رئیسی ووزیرخارجه ایران آقای امیرعبداللهیان و همراهان درراه بازگشت از مراسم افتتاح یک سد مشترک با کشور آذربایجان دچار حادثه شد. دشواری‌های زیاد پروسه جستجو بخاطر وخامت شدید هوا موجب شد که کشور‌هایی همچون ترکیه و روسیه و عراق برای عملیات جستجو به کمک آمدند. دوشنبه ۲۰ می، مقامات ایران اعلام کردند که رئیس جمهور، وزیر خارجه و همراهان جان باخته اند. آقای رئیسی در شهرمشهد متولد و در سن ۲۰ سالگی در قوه قضائیه بعنوان دادستان کرج کارش را آغاز کرد و به تدریج به ریاست قوه قضائیه رسید و در جوئن ۲۰۱۲ رئیس جمهور ایران شد.

به گزارش سرویس بین‌الملل انتخاب ، در ادامه این مطلب آمده: درگذشت رئیس جمهور ایران درشرایط حساس منطقه خاورمیانه رخ داد و بجز اسرائیل، سران کشور‌های جهان درگذشت رئیس جمهور، وزیرخارجه و همراهان را تسلیت گفتند. رئیس جمهور در ایران دومین مقام عالی کشور بعد از مقام رهبری است. آقای مخبر معاون اول رئیس جمهور موقتا مسئولیت اداره دولت و علی باقری مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران نیز موقتا عهده دار سرپرستی وزارت خارجه شده اند. طبق قانون اساسی ایران انتخابات برای تعیین رئیس جمهور جدید ظرف ۵۰ روز باید انجام شود. 

درعین حال میراث دوره ریاست جمهوری آقای رئیسی سیاست داخلی و خارجی ایران تاثیرگذار خواهد بود.

برجام

با وجودیکه بخش اعظم اصولگرایان در دوره ریاست جمهوری روحانی مخالف برجام بودند، رئیسی اصولگرا با تمام ظرفیت برای احیاء برجام تلاش کرد، اما این تلاش‌ها بخاطرعدم تمایل دولت بایدن به نتیجه نرسید. دولت بایدن و کشور‌های اروپایی بخاطر همکاری‌های ایران با روسیه بویژه موضوع جنگ اکراین و نیز حمایت ایران از حماس در جنگ با اسرائیل، علاقه‌ای به احیاء برجام نداشتند.

 دولت بایدن نه تنها ۱۵۰۰ تحریم دوره ترامپ را حفظ کرد بلکه حدود ۷۰۰ تحریم جدید نیز علیه ایران اعمال کرد. کشور‌های اروپایی نیز ده‌ها تحریم جدید علیه ایران اعمال کردند. این تحریم‌ها موجب شد که ارزش پول ملی ایران از یک دلار حدود ۲۵۰۰۰ تومان در پایان دوره روحانی، به یک دلار حدود ۶۰۰۰۰ تومان در فروردین ۲۰۲۴ سقوط کند.

ایران نیزعکس العمل نشان داد، از برجام فاصله گرفت وبرنامه هسته‌ای خود را توسعه داد تا اینکه به یک کشور “در آستانه بمب هسته ای” تبدیل شد که این مهمترین میراث دوره ریاست جمهوری رئیسی را رقم زد. اکنون سئوال این است که آیا ایران بعد از رئیسی به یک کشور “دارنده بمب هسته ای” تبدیل خواهد شد. 

واقعیت این است که آمریکا و اروپا هیچ ابتکاری در دیپلماسی برای یک گفتگوی جامع با ایران ندارند بجز توسل به تحریم وفشار و تهدید و زورگویی. با ادامه این روند توسط غرب، منهای اینکه رئیس جمهور بعدی تیران چه کسی باشد، احتمالا ایران به سوی بک کشور “دارنده بمب هسته ای” خواهد رفت.

تنش‌های ایران-اسرائیل

در دوره ریاست جمهوری رئیسی تنش‌های منطقه‌ای آمریکا و اسرائیل با ایران، به بالاترین سطخ خود بعد از انقلاب ۱۹۷۹ ایران رسید. در اول آوریل ۲۰۲۴، اسرائیل در حمله نظامی به سرکنسولگری ایران، تعدادی از فرمانده هان ارشد نظامی ایران را به شهادت رساند و ایران نیز در یک اقدام متقابل با حدود ۳۰۰ پهباد و موشک به اسرائیل حمله کرد. ادامه این روند تخاصمات غرب-اسرائیل و ایران، ممکن است دیر یا زود، به یک تقابل نظامی تمام عیار بین ایران و اسرائیل بیانجامد. 

 سومین تحول مهم منطقه‌ای در دروان یاست جمهوری رئیسی، برقراری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان با وساطت چین بود. در ژانویه ۲۰۱۶، نیرو‌های طرفدار اصولگرایان در اعتراض به اعدام شیخ نمر رهبر شیعیان همراه با ۴۷ تن از شیعیان عربستان، سفارت عربستان در ایران را به آتش کشیدند که این حادثه موجب بروز بحران دیپلماتیک بین دوکشور شد. 

علت اصلی موفیت چین در بهبود روابط تهران-ریاض این بود که محمد بن سلمان با اتخاذ یک استراتژی جدید، تصمیم گرفت در قالب برنامه چشم انداز ۲۰۳۰، عربستان را به قدرت اقتصادی منطقه تبدیل کند. بدین منظور ریاض روابط خود را نه تنها با ایران و قطر و ترکیه و مصر بلکه با قدرت‌های بلوک شرق نیز بهبود بخشید.

تحول مهم بعدی منطقه ای-بین المللی در دروان ریاست جمهوری رئیسی، نهایی شدن عضویت دائمی ایران در سازمان شانگ‌های و پذیرش ایران به عضویت در گروه کشور‌های بریکس شامل روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی و برزیل بود که پروسه آن از سال‌ها قبل آغاز شده بود. 

اگر روند جاری خصومت‌های غرب با ایران ادامه یابد، عضویت ایران در این دو سازمان مهم میتواند پروسه چرخش کامل ایران به شرق را رقم زند.

حاکمیت یکدست

اما در بخش سیاست داخلی ایران، آقای رئیسی اولین رئیس جمهوری بود که بطور کامل با سیاست‌های حاکمیت در موضوعات داخلی، منطقه‌ای و بین المللی هماهنگ بود. روسای جمهور قبلی از جناح اعتدالیون و اصلاح طلب‌ها همچون هاشمی، خاتمی و روحانی دیدگاه‌های متفاوتی داشتند. حتی احمدی نژاد که منتخب اصولگرایان بود، بعد از مدتی دچار اختلافات شدید پیدا کرد.

باوجود ایجاد حاکمیت یکدست در دوره اخیر، هه اصولگرایان در این دوره نیز دچار شکاف شدند، بطوریکه نیرو‌های معتدل این جبهه مثل علی لاریجانی رئیس مجلس قیلی منزوی شدند، نیرو‌های نیمه معتدل جناح اصولگرا همچون محمد باقر قالیباف رئیس فعلی مجلس توسط جناح رادیکال اصولگرایان مورد انتقاد و تحت فشار قرار گرفتند. درعین حال رئیسی سعی کرد که خود را در وسط رقابت‌های داخلی جبهه اصولگرایان حفظ کند. در عین حال، در اواخر دوره رئیسی، تئوری “حاکمیت یکدست” هم زیر سئوال رفت.

نهایت اینکه بعد از رئیسی، دو فرضیه متصور است. 

یکی اینکه جناح رادیکال جبهه اصولگرایان قدرت را قبضه کند که در این صورت ممکن است تنش‌های ایران با غرب تشدید شود. 

فرضیه دوم اینکه نیرو‌های معتدل جبهه اصولگرایان، غالب شوند که در اینصورت شانس کاهش تشنجات غرب و ایران افزایش خواهد یافت