اصلاح رابطه دولت با بانک مرکزی؛ از خلق پول پرقدرت جلوگیری شد – هشت صبح

به گزارش خبرنگار مهر، حراج اوراق دولتی طی سال‌های فعالیت دولت سیزدهم، با هدف تأمین مالی بازارمحور هزینه‌های جاری و عمرانی دولت به صورت منظم برگزار شد. همچنین بانک مرکزی در ادامه پیشبرد اهداف خود در مدیریت نقدینگی کوتاه‌مدت بانک‌ها (ذخایر) و هدایت نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی به محدوده مدنظر سیاست‌گذار پولی (نرخ سود سیاستی) از عملیات سیاست پولی (مشتمل بر عملیات بازار باز و تسهیلات قاعده‌مند) استفاده کرد.

در این راستا، این بانک اقدام به برگزاری حراج‌های هفتگی عملیات بازار باز (با موضع انبساطی) به منظور تزریق ذخایر به شبکه بانکی و جلوگیری انحراف نرخ سود بازار بین‌بانکی از نرخ سود سیاستی کرده است. به علاوه در این دوره، با هدف ممانعت از عدول نرخ سود موزون بازار بین بانکی ریالی از دالان نرخ سود، بانک مرکزی اقدام به تنظیم نقدینگی (ذخایر) شبانه بانک‌ها در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند از طریق انعقاد قرارداد توافق بازخرید با بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی کرده است. در نمودار زیر سطح نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی و حجم عملیات سیاست پولی در دوره مورد بررسی منعکس شده است.

نمودار (۱): حجم عملیات سیاست پولی و نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی

تأمین مالی بازارمحور دولت

طی سال‌های فعالیت دولت سیزدهم، با هدف تأمین مالی بازارمحور هزینه‌های جاری و عمرانی دولت، به صورت هفتگی حراج اوراق دولتی برگزار شد که نتیجه تأمین مالی دولت از مسیر برگزاری حراج اوراق مالی اسلامی دولتی به شرح جدول زیر بوده است:

توثیق اضافه‌برداشت‌ها

عملکرد توثیق اضافه‌برداشت بانک‌ها به انواع دارایی‌های مالی طی سال‌های فعالیت دولت سیزدهم به شرح جدول زیر است:

رشد تسهیلات پرداختی در جهت حمایت از تولید

علاوه بر این بررسی عملکرد سه ساله بخش اعتبارات این بانک و مقایسه آماری تسهیلات پرداختی در حوزه‌های مختلف در دولت سیزدهم با آمار تسهیلات پرداختی در سه ساله پایانی دولت دوازدهم خبر از رشد قابل ملاحظه در پرداخت تسهیلات بانکی در دولت سیزدهم می‌دهد.

طی این مدت در کنار رشد تسهیلات پرداختی از سوی نظام بانکی، بانک مرکزی با استفاده از برخی ابزارهای سیاست پولی مانند انتشار اوراق بهادار و هم‌چنین تمرکز بر هدایت اعتبارات به سمت بخش حقیقی اقتصاد و نظارت بر مصارف به‌منظور کنترل انتظارات تورمی، کاهش سیالیت نقدینگی و در نهایت مهار تورم استفاده کرده است که خلاصه عملکرد این اقدامات به شرح ذیل است.

رشد ۴ برابری تسهیلات خرید تضمینی گندم و سایر محصولات اساسی کشاورزی

آمارها نشان می‌دهد در دولت سیزدهم، برای خرید تضمینی گندم و محصولات اساسی کشاورزی، تأمین کود مورد نیاز بخش کشاورزی، واردات گندم و تأمین ذخایر راهبردی کالاهای اساسی مبلغ ۱.۲۰۹.۰۰۰ میلیارد ریال تسهیلات از سوی شبکه بانکی کشور به شرکت‌های مادرتخصصی بازرگانی دولتی، پشتیبانی امور دام کشور و خدمات حمایتی کشاورزی و سازمان مرکزی تعاون روستایی اعطا شده است که این رقم حکایت از رشد ۴ برابری اعطای تسهیلات در این حوزه نسبت به سه سال پایانی دولت دوازدهم دارد.

گفتنی است، مجموع مبلغ تسهیلات پرداختی بابت خرید تضمینی گندم و سایر محصولات اساسی کشاورزی در سه سال پایانی دولت دوازدهم در مجموع ۲۹۸.۰۰۰ میلیارد ریال بوده است.

شایان ذکر است، با روی کار آمدن دولت سیزدهم قیمت گندم متأثر از عوامل بین‌المللی و جنگ اوکراین طی چند مرحله افزایش پیدا کرد. به‌دنبال آن، رشد چشمگیر قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان و افزایش تسهیلات خرید تضمینی گندم در دولت سیزدهم نسبت به دولت‌های گذشته باعث افزایش قابل توجه تولید این محصول استراتژیک در داخل کشور شد که سهم قابل توجهی در تأمین امنیت غذایی دارد.

رشد ۶۷ درصدی تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج

طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ در دولت سیزدهم مبلغ ۳.۸۳۳.۸۸۶ میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج توسط شبکه بانکی به ۲.۶۵۹.۷۰۹ نفر از متقاضیان پرداخت شده است.

این در حالی است که در سه سال پایانی دولت دوازدهم مبلغ ۸۵۰.۸۱۴ میلیارد ریال توسط شبکه بانکی به ۲.۶۶۰.۴۲۳ نفر از متقاضیان پرداخت شده بود.

بر همین اساس، رقم پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج در دولت سیزدهم در مقایسه با دولت قبل ۳۴/۶۷ درصد رشد را نشان می‌دهد.

گفتنی است، علی‌رغم افزایش چندبرابری مبلغ وام ازدواج، با اهتمام دولت سیزدهم و همکاری شبکه بانکی کاهش چشمگیری در تعداد متقاضیان در صف وام ازدواج و زمان دریافت وام صورت گرفت.

رشد ۷۴۳ درصدی تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال مددجویان کمیته امداد و بهزیستی

در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ در دولت سیزدهم مبلغ ۶۲۹.۸۴۳ میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال مددجویان کمیته امداد و بهزیستی از سوی شبکه بانکی به مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی پرداخت شده است.

درحالی‌که در سه ساله پایانی دولت دوازدهم مبلغ ۷۴.۷۳۱ میلیارد ریال تسهیلات یادشده توسط شبکه بانکی کشور به متقاضیان پرداخت شده است. از این رو، این تسهیلات در دولت سیزدهم معادل ۷۴۳ درصد نسبت به دولت قبل رشد داشته است و به تناسب آن اشتغال در مناطق کمترتوسعه یافته افزایش داشته است.

۵۱۰ درصد رشد تسهیلات قرض‌الحسنه با معرفی ستاد مردمی امور دیه

در سه سال پایانی دولت دوازدهم مبلغ ۱.۰۲۸ میلیارد ریال به‌عنوان تسهیلات قرض‌الحسنه با معرفی ستاد مردمی امور دیه توسط شبکه بانکی کشور به متقاضیان این تسهیلات پرداخت شده بود. در دولت سیزدهم، این رقم رشدی معادل ۵۱۰ درصد داشته و مبلغ ۶.۲۷۱ میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه در این حوزه پرداخت شده است.

۱۰۶۰ درصد رشد در تسهیلات قرض‌الحسنه ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی

در سه سال پایانی دولت دوازدهم مبلغ ۵.۴۰۴ میلیارد ریال تسهیلات تحت عنوان قرض‌الحسنه ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی توسط شبکه بانکی کشور به متقاضیان پرداخت شده است.

اما در دولت سیزدهم مبلغ ۶۲.۷۰۵ میلیارد ریال تسهیلات از سوی شبکه بانکی جهت اجرای قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی به متقاضیان پرداخت شده است که این رقم از رشدی معادل ۱۰۶۰ درصد حکایت دارد.

آغاز پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری در دولت سیزدهم

در دولت سیزدهم مبلغ ۸۵۲.۷۳۳ میلیارد ریال تسهیلات از سوی شبکه بانکی به متقاضیان تسهیلات فرزندآوری پرداخت شده است.

شایان ذکر است، با توجه به ابلاغ قانونی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آذر ماه سال ۱۴۰۰ و اجرایی کردن پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری، پرداخت این تسهیلات از اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شده است. بر همین اساس عملکرد دولت سیزدهم در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری با دولت قبل قابل مقایسه نیست.

سایر تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال شامل تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال بابت معرفی‌شدگان از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران، بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، بسیج، توسعه فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، بنیاد مستضعفان، اشتغال زندانیان معسر و هیأت امنای حساب‌های استانی پیشرفت و عدالت می‌شود.

در دولت سیزدهم مبلغ ۴۶۹.۸۹۷ میلیارد ریال تسهیلات در قالب سایر تسهیلات اشتغال و با هدف توسعه اشتغال، به متقاضیان پرداخت شده است.

شایان ذکر است، با توجه به ابلاغ قانونی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آذر ماه سال ۱۴۰۰ و اجرایی کردن پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزند آوری پرداخت سایر تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال از اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شده است. لذا در این خصوص عملکرد دولت سیزدهم با عملکرد دولت پیشین قابل مقایسه نیست.

سایر تسهیلات قرض‌الحسنه

در دولت سیزدهم مبلغ ۱۶۰.۵۳۸ میلیارد ریال در قالب سایر تسهیلات قرض‌الحسنه از سوی شبکه بانکی به متقاضیان پرداخت شده است. رقم این تسهیلات در سه ساله پایانی دولت دوازدهم ۲۶۰.۳۳۹ میلیارد ریال است.

خاطرنشان می‌سازد، علت کاهش این مبلغ در دولت سیزدهم، کاهش سرفصل‌های قرض‌الحسنه قانون بودجه علی‌رغم افزایش مبالغ آن در موارد دارای اولویت است.

سرفصل سایر تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال

شایان ذکر است، سایر تسهیلات قرض‌الحسنه شامل تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج و ودیعه مسکن کارکنان و بازنشستگان ارتش، کمک‌هزینه درمان بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج و زوج‌های نابارور، ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن خانوارهای فاقد مسکن، حمام روستایی، نیروگاه خورشیدی، توانمندسازی، مسکن کارکنان وزارت اطلاعات، دانشجویان بی‌بضاعت کمیته امداد و سازمان بهزیستی، ودیعه مسکن کمیته امداد و بهزیستی، کمک هزینه خرید خودرو ایثارگران و جانبازان، کمک هزینه درمان مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمانهای بهزیستی کشور و هلال احمر کشور می‌شود.

۱۵۳ درصد رشد تسهیلات پرداختی بخش مسکن و ساختمان

بر اساس آمار مأخوذه از اداره اطلاعات بانکی بانک مرکزی مجموع تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در بخش مسکن و ساختمان (از جمله موضوع تسهیلات قانون جهش تولید مسکن، تسهیلات کمک ودیعه مسکن و …) در دولت سیزدهم مبلغ ۶.۹۹۷.۷۱۳ میلیارد ریال است.

با توجه به اینکه مجموع تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در بخش مسکن و ساختمان از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا پایان سال ۱۳۹۹ مبلغ ۲.۷۷۲.۹۷۷ میلیارد ریال بوده، این تسهیلات در دوره سه ساله دولت سیزدهم تقریباً با ۱۵۳ درصد رشد همراه بوده است.

رشد تسهیلات بانکی در حمایت از تولید

در سال ۱۴۰۱ در راستای حمایت از تولید و با هدف کمک به تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت‌های دارویی مبلغ ۱۵۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات سرمایه در گردش از طریق بانک‌های عامل برای شرکت‌های دارویی (مورد تأیید وزارت بهداشت) به منظور واردات دارو، مواد اولیه و تجهیزات پزشکی تخصیص یافت. اما بر اساس آمار، بانک‌های عامل در سال ۱۴۰۱، مبلغ ۴۴۵ هزار میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های دارویی پرداخت کردند که این رقم حدود سه برابر مبلغ تخصیص یافته بود.

هم‌چنین، در سال ۱۴۰۲ نیز مبلغ ۳۰۰ هزار میلیارد ریال به شرکت‌های دارویی معرفی شده از سوی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اختصاص یافت که بر اساس آخرین آمار، بانک‌های عامل تا پایان سال ۱۴۰۲ مبلغ ۷۶۳ هزار میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های دارویی پرداخت کرده‌اند که این رقم نیز بیش از ۲.۵ برابر مبلغ تخصیص یافته است.

گفتنی است، طی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ در مجموع مبلغ ۱,۲۰۹ هزار میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های دارویی پرداخت شده است که در مقایسه با دوره سه ساله پایانی دولت قبل با رشد ۴ برابری همراه بوده است.

به‌علاوه در سه ساله دولت سیزدهم تعداد ۳۲۱۰۰۲ فقره تسهیلات جمعاً به مبلغ ۱۳.۵۱۰.۳۴۹ میلیارد ریال به بنگاه‌های کوچک و متوسط پرداخت شده است.

استفاده از ابزارهای سیاست‌های پولی و انتشار انواع اوراق بهادار

گواهی سپرده عام: در دولت سیزدهم مبلغ ۳۷.۹۰۴.۷۰۴ میلیارد ریال گواهی سپرده عام توسط شبکه بانکی منتشر شد که مبلغ ۱۰.۸۶۳.۰۱۱ میلیارد ریال از آن به فروش رسید.

گواهی سپرده خاص ۲۵ درصدی: شبکه بانکی در دولت سیزدهم مبلغ ۴۲۱.۹۷۶ میلیارد ریال گواهی سپرده خاص ۲۵ درصدی منتشر کرد که مبلغ ۵۵.۰۴۲ میلیارد ریال آن به فروش رسید.

گواهی سپرده خاص ۳۰ درصدی: در دولت سیزدهم، شبکه بانکی مبلغ ۲.۰۰۰.۰۰۰ میلیارد ریال توسط شبکه بانکی منتشر شد که مبلغ ۱.۹۹۳.۰۶۲ میلیارد ریال از آن به فروش رسید.

اوراق ودیعه بانک مرکزی: در دولت سیزدهم مبلغ ۹۷۰.۰۰۰ میلیارد ریال اوراق ودیعه بانک مرکزی توسط شبکه بانکی منتشر شد که مبلغ ۴۰۹.۹۰۹ میلیارد ریال از آن به فروش رسید.