احیای روابط ایران و مغرب؛ فهمی مشترک در مسیری دو طرفه – هشت صبح

به گزارش خبرنگار مهر، بیش از شش سال از تصمیم یکجانبه مغرب به قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد و به نظر می‌رسد روابط دو کشور با گمانه‌زنی‌های رسانه‌های مغربی در روزهای اخیر، وارد فصلی جدید شده است.

هر چند انتخاب عناوینی همچون «ذوب شدن یخ‌های روابط ایران و مغرب»، از جمله تعابیر مثبتی است که رسانه‌های مغربی به کار برده‌اند؛ اما این رسانه‌ها از مفروضاتی نادرست در بنای نظریات خود استفاده کرده‌اند که به تکرار ادعاها و اتهامات بی‌پایه گذشته علیه ایران ختم شده است.

دنبال‌کنندگان اخبار روزهای اخیر رسانه‌های مغربی باید این واقعیت را مد نظر قرار دهند که مسیر پویا و کنشگرانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته، همواره با تکیه بر «اولویت همسایگان و کشورهای اسلامی» تقویت شده و به پیش رفته است. در این مسیر، روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی احیا و فصلی جدید از روابط دو کشور گشوده شد و گام‌های مثبت و تأثیرگذاری هم برای احیای روابط با برخی دیگر از کشورها با مذاکراتی مبتنی بر حسن نیت و احترام متقابل، برداشته شد.

احیای روابط با عربستان سعودی، احیای روابط با سودان و اهتمام و برداشتن گام‌های جدی برای بازگرداندن روابط با برخی دیگر از کشورهای منطقه به حالت عادی، تنها بخشی از روند سیاست خارجی مثبت جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته است و اگر بهبود روابط با امارات و بازگشایی سفارت جمهوری اسلامی ایران در طرابلس، ارتقای سطح روابط با لیبی و موریتانی را نیز که به اعزام سفرای این دو کشور به تهران انجامید، به آن اضافه کنیم، بدون شک رویکرد سیاست خارجی را در سایه «تنش‌زدایی» و «تقویت روابط و همگرایی» با کشورهای اسلامی با در نظر داشتن وحدت جهان اسلام مدنظر قرار خواهیم داد.

این‌ها در شرایطی است که جمهوری اسلامی ایران ضمن تأکید بر اولویت همکاری با همسایگان و کشورهای اسلامی، همواره بر منافع جمعی تأکید داشته و احیای رابطه با کشورها را به معنای تضعیف رابطه با کشوری دیگر تعریف نکرده است؛ ضمن آنکه بنای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی این سال‌ها، هیچ گاه وضعیت «تبعی» نداشته و به شکل مستقل و با تکیه بر اصل عزت، حکمت و مصلحت، با در نظر گرفتن منافع کشورهای منطقه و جهان اسلام و فارغ از روی کار آمدن دولت‌های مختلف طرح‌ریزی شده است.

یکی از «اشتباهات ادراکی» رسانه‌های مغربی، نادیده گرفتن این اصل در سیاست خارجی ایران است. صبر راهبردی ایران، مفهوم دیگری است که در گزارش برخی رسانه‌های مغربی مورد غفلت قرار گرفته است. این آن چیزی است که در جهان عرب به بافتن فرش ایرانی تشبیه شده است که نیاز به صبر، ظرافت و دقت فراوان دارد. بر این اساس، اگر چه جمهوری اسلامی ایران در راه حفظ، تقویت و احیای روابط با دیگر کشورهای اسلامی، مورد اتهاماتی قرار می‌گیرد؛ اما این وضعیت خللی در صبر راهبردی آن برای تحقق اهداف راهبردی مبتنی بر اصل مذکور و منافع جمعی امت اسلامی ایجاد نمی‌کند.

جمهوری اسلامی ایران در هر سه مرحله اقدام یکجانبه مغرب برای قطع روابط، پاسخ‌های لازم را به اتهامات و دلایل طرف مغربی داده و باور داشته که اقدام آن کشور، مبتنی بر دلایلی غیرمتقن است که جز با اراده و ماهیت سیاسی برای قطع روابط به دلایل مختلف، قابل توجیه نیست؛ ضمن آنکه به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، «جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه پیشگام قطع روابط با مغرب نبوده است».

در گزارش‌های رسانه‌های مغربی، ضمن تکرار اتهام‌ها، احیای روابط به تغییر رفتار ایران در برخی زمینه‌ها مشروط شده است؛ هر چند این اتهام‌ها هرگز در مقام عمل به اثبات نرسیده است.

احیای روابط، مسیری دوطرفه در چارچوب فهم مشترک و نیازمند مذاکراتی پیچیده و سخت است که طی آن دو طرف از شروط و نظرات طرف مقابل برای آغاز فصل جدیدی از روابط مطلع می‌شوند. در این شرایط، طرفین برای وضع شروط دارای حق مساوی هستند؛ بویژه اگر مواضع پیشین و رسمی یکی از طرفین که نیاز به اثبات هم ندارد حاکمیت سرزمینی طرف مقابل را نقض کرده باشد!

از این رو، اگرچه ایران در چارچوب اصول و اهداف راهبردی‌اش، احیای روابط با دیگر کشورهای اسلامی را مورد استقبال قرار می‌دهد؛ اما اشتباه بزرگ رسانه‌های طرف‌های مقابل آن است که این استقبال را ضعف، انزوا یا تبعی بودن تصمیمات تفسیر کنند. احیای روابط، در چارچوب دوجانبه روابط و منافع جمعی در منطقه و جهان اسلام تعریف می‌شود و حفظ این منافع و حمایت از ارزش‌هایی همچون آرمان فلسطین و پشتیبانی از حق مشروع ملت‌های منطقه برای مقابله با اشغالگری صهیونیستی، ثمره‌ای است که می‌تواند از تقویت روابط جمعی حاصل شود. از این رو بازگشت روابط بین دو کشور، مسیری یک طرفه نیست و به اراده متقابل بستگی دارد.

جمهوری اسلامی ایران نشان داده است اگر چه از احیای روابط استقبال کرده و «چراغ سبز» طرف مقابل را پاسخ می‌دهد؛ اما اشتباهات ادراکی آن را گوشزد کرده و تصحیح آن را لازمه فهم متقابل می‌داند. احیای روابط با کشورهای همسایه و اسلامی که پیش از این روابط خود را با ایران قطع کرده و حفظ، تقویت و تحکیم روابط با دیگر کشورهای دوست که در مراحل مختلف تعاملی همراه با حسن نیت داشته‌اند، اصلی است که ایران آن را در راستای تقویت منطقه و جهان اسلام دانسته و دنبال می‌کند.