آتش بس موقت ایران و آمریکا امیدوار کننده است؛ چرا؟

مارک فیتزپاتریک در المانیتور نوشت: در حالی که گزارش ها حاکی از آن است که واشنگتن و تهران در حال مذاکره درباره توافقات جدیدی برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران هستند، انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات احیای برجام، اوایل این هفته با علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته ای ایران، دیدار کرد.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: جو بایدن رئیس جمهور آمریکا پیش از این گفته بود، توافق هسته ای ایران «مرده» است. اکنون به نظر می رسد یک نوع توافق جدید در حال شکل گیری است.

«زنده باد توافق ایران» شعاری نیست که هیچکس در دولت بایدن بر زبان بیاورد. همچنین مخالفان سیاسی بایدن، که هرگز به برجام علاقه ای نداشته اند، از موفقیت های دیپلماتیک وی خوشحال نخواهند شد. اما هر کسی که نگران گسترش سلاح های هسته ای و درگیری در خاورمیانه است، باید از رویدادهای اخیر خرسند باشد.

تیم بایدن در اظهار نظرهای رسمی و علنی، اصرار دارد که توافق هسته ای جدیدی در کار نیست. با این حال، به صورت غیر رسمی، مقامات کشورهای مختلف خطوط کلی آتش بس قریب الوقوع با ایران را ترسیم کرده اند. توافق نانوشته ای برای آزادی سه شهروند دوتابعیتی امریکایی-ایرانی در مقابل آزادسازی بخشی از وجوه مسدود شده ایران، در جریان است.

ایالات متحده پیشتر به عراق اجازه داده است که از ۲.۵ میلیارد یورو از وجوه مسدود شده ایران برای پرداخت بدهی گاز و برق خود به تهران استفاده کند. البته این دارایی های آزاد شده باید صرفا برای خرید غذا و دارو استفاده شود. ایران همچنین می‌تواند از ۷ میلیارد دلاری که در کره جنوبی مسدود شده، برای خریدهای مشابه استفاده کند. تجارت بشردوستانه مدت هاست که از تحریم های ایالات متحده مستثنی شده است. با این حال، طبق یک ترتیب جدید، وزارت خزانه داری ایالات متحده به بانک های کره جنوبی تضمین های صریح می دهد که آزادسازی این پول ها، عواقبی در پی نخواهد داشت.

طبق گزارش ها، بر اساس تفاهمات جدید، ایران در قبال کاهش تحریم های امریکا، سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۶۰ درصد محدود خواهد کرد، از حمله نیروهای نیابتی خود به پیمانکاران آمریکایی در سوریه و عراق جلوگیری می کند، برخی از همکاری ها با آژانس بین المللی انرژی اتمی را از سر می گیرد و از ارسال موشک های بالستیک به روسیه خودداری می کند.

این وضعیت را می توان «آتش بس» نامید، البته در عراق، جایی که شبه نظامیان مورد حمایت ایران قرار است حملات به نیروهای آمریکایی را متوقف کنند، به معنای واقعی کلمه، این یک «آتش بس» است. در ۲۳ مارس یک حمله پهپادی منجر به کشته شدن یک پیمانکار غیرنظامی امریکایی و مجروح شدن بیش از ۲۲ نفر دیگر از پرسنل امریکایی در سوریه شد و در نتیجه، برنامه آزادی زندانیان را که برای ماه ها در جریان بود، از مسیر خارج کرد.

همانطور که پیش بینی می شد، نمایندگان جمهوری خواه کنگره از توافقات جدید ایران و امریکا، ناراضی هستند. اما بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل که قاطعانه با احیای برجام مخالفت کرده است، به نظر می رسد نسبت به آنچه که او «معامله کوچک» می نامد، نگاه مثبت تری دارد. رضایت نتانیاهو بسیار مهم است، زیرا اسرائیل می تواند نقش خرابکارانه ای بازی کند. درست همانطور که حمله پهپادی ۲۳ مارس توسط نیروهای شبه نظامی در عراق، دیپلماسی را برای چندین ماه به عقب انداخت، حمله خرابکارانه اسرائیل به تاسیسات هسته ای ایران نیز می تواند مذاکرات را به هم بزند.

اسرائیل اگرچه هیچ گاه به صورت رسمی مسئولیت این اقدامات را به عهده نگرفته، اما بارها و بارها برای جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته ای ایران، اقدام به ترور دانشمندان ایرانی، اختلال در رایانه های تاسیسات غنی سازی و انفجار در این تاسیسات کرده است. اخیراً، در آوریل ۲۰۲۱، یک مرکز سانتریفیوژ در نطنز با حمله ای منتسب به اسرائیل موقتا از کار افتاد. با این حال، هیچ یک از حملات اسرائیل، هرگز برنامه هسته ای را بیش از ۱ تا ۱.۵ سال، به عقب نکشیده است.

در عوض، ایران همیشه با تقویت برنامه هسته‌ای خود به این حملات و همچنین به تحریم های جدید امریکا، پاسخ داده است. پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق امریکا از برجام در ماه مه ۲۰۱۸، ایران تا جای ممکن، فاصله اش با غنی سازی ۹۰ درصدی را کم کرده است. درصورتی که حمله خرابکارانه دیگری به تاسیسات هسته ایران شود، منطقا گام بعدی تهران، شروع غنی سازی ۹۰ درصدی است. اسرائیل با این روش می تواند دیپلماسی را از کار بیاندازد.

غنی سازی ۹۰ درصدی، انگلیس، فرانسه و احتمالاً آلمان را وادار می‌کند که تحریم های سازمان ملل علیه تهران را که با برجام لغو شده بودند، بازگردانند و ایران نیز تهدید کرده است که در پاسخ به چنین اقدامی، از معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای(NPT)، خارج خواهد شد. این به نوبه خود، توسط دشمنان ایران به عنوان نشانه ای واضح از قصد تهران برای تولید تسلیحات هسته ای تعبیر می شود که ممکن است با واکنش نظامی روبرو شود.

اگر ایرانِ دارای بمب هسته ای، بدترین سناریو باشد، بمباران ایران، در رتبه دوم بدترین سناریوها جای دارد. حملات هوایی محدود علیه تأسیسات هسته ای ایران می تواند به یک درگیری بزرگتر تبدیل شود. پاسخ ایران احتمالا شامل حملات نامتقارن علیه اسرائیلی ها در سراسر جهان و استفاده از جنگ سایبری خواهد بود. ایران بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را اخراج خواهد کرد، تأسیسات مخفی جدیدی می سازد و در سریع‌ترین زمان ممکن برای ساخت تسلیحات هسته ای اقدام می‌کند. دستیابی ایران به سلاح هسته ای، جرقه تکثیر پی در پی این نوع تسلیحات در منطقه را خواهد زد و عربستان سعودی اولین کشوری خواهد بود که پس از ایران، شروع به این کار خوهد کرد.

نیاز به تنش زدایی واضح است. وقتی ایران در ماه اوت [مرداد-شهریور] سال گذشته، تلاش اتحادیه اروپا برای احیای برجام را ناکام گذاشت و پس از نحوه برخورد دولت ایران با اعتراضات ، ایالات متحده اعلام کرد که احیای برجام دیگر در دستور کار نیست. بعد از آن، ایران صدها پهپاد به روسیه داد که مسکو از این پهپادها برای حمله به زیرساخت های غیرنظامی اوکراین استفاده می کند.

ایالات متحده و شرکای آن به نحو هوشمندانه ای، هرگز تلاش برای آزادی سه زندانی آمریکایی را متوقف نکردند. آن طرح ها و ترتیبات گسترده تر، شایسته تحسین هستند. اگرچه «آتش بس»، کمک چندانی به عقب راندن قابلیت تسلیحاتی برنامه هسته ای ایران نمی‌کند، ولی از بدتر شدن اوضاع جلوگیری می‌کند و امیدها برای مهار صلح آمیز آن در آینده را حفظ می کند.